رخت بربسته؛ عذر تراشى‌ها از ميان رفته؛ حقايق براى‌تان مسلّم شده و حوادث، شما را به سرچشمه اصلى رسانده است (و نتايج اعمال خود را آشكارا مى‌بينيد). حال كه چنين است از عبرت‌ها پند گيريد، از دگرگونى نعمت‌ها اندرز پذيريد و از هشدار هشدار دهندگان بهره گيريد.

شرح و تفسير حضور در دادگاه الهى‌

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه براى تكميل نصايح گذشته به سه نكته مهم اشاره مى‌فرمايد: نخست درباره مراقبان و كاتبان و حافظان اعمال و سپس درباره مرگ و قبر و مشكلات آن و سرانجام درباره حساب و كتاب قيامت كه در مجموع، روح خفتگان را بيدار و غافلان را هشيار مى‌كند.

در قسمت اوّل مى‌فرمايد: «اى بندگان خدا بدانيد كه مراقبانى از خودتان بر شما گماشته شده و ديده‌بانانى از اعضاى پيكرتان، و نيز حسابدارانى راستگو كه مراقب شمايند كه اعمالتان و حتى شماره نفس‌هايتان را ثبت مى‌كنند» (اعلموا، عباد اللّه، أنّ عليكم رصدا من أنفسكم، و عيونا من جوارحكم، و حفّاظ صدق يحفظون أعمالكم، و عدد أنفاسكم).

و در ادامه در وصف اين مراقبان اعمال مى‌فرمايد: «نه ظلمت شب تاريك شما را از آن‌ها پنهان مى‌دارد و نه درهاى محكم و فرو بسته!» (لا تستركم منهم ظلمة ليل داج‌ [1]، و لا يكنّكم‌ [2] منهم باب ذو رتاج‌ [3]).

[1] «داج» از ماده «دجو» (بر وزن هجو) به معناى تاريك شدن است و «ليل داج» به معناى شب تاريكى است كه حتى ماه و ستارگان در آن ديده نشوند.

[2] «يكنّكم» از ماده «كنّ» (بر وزن جنّ) در اصل به ظرفى مى‌گويند كه چيزى در آن محفوظ مى‌دارند (ظرف در دار) سپس اين معنا توسعه يافته به هر چيزى كه اشيا يا اشخاص را محفوظ و مستور مى‌دارد، اطلاق شده است.

[3] «رتاج» و «رتج» (بر وزن كرج) به درهاى بزرگ يا درهاى بسته گفته مى‌شود.