الجنّة، و تبرّز الجحيم للغاوين. و إنّ الخلق لا مقصر [1] لهم عن القيامة، مرقلين‌ [2] في مضمارها إلى الغاية القصوى).

آرى، مرگ پايان زندگى دنياست و سرآغاز زندگى ابدى؛ و با مرگ پرونده اعمال بسته مى‌شود؛ چرا كه مزرعه آخرت، تنها دنياست و در قيامت، دو چيز بيش نيست: يا بهشت است و سعادت جاويدان و يا دوزخ است و عذاب ابدى؛ و همه انسان‌ها بدون استثنا به سوى يكى از اين دو سرنوشت پيش مى‌روند.

بعيد نيست ذكر اين عبارت به دنبال بيان به داستان جنگ جمل و آتش افروزان آن، اشاره به اين نكته باشد كه اگر آن‌ها ايمان قوى داشتند، گرفتار آن جنگ خانمان سوز و پر مسئوليت نمى‌شدند. اگر ايمان سالمى داشتند آگاهى پيدا مى‌كردند و زندگى باقى آخرت را به زندگى فانى اين دنيا نمى‌فروختند؛ ولى افسوس كه حجاب هوا پرستى، عقل انسان را از درك حقايق باز مى‌دارد؛ با اين كه جادّه روشن است و نشانه‌ها آشكار.

جمله «و بالقيامة تزلف الجنّة، و تبرّز الجحيم للغاوين» بر گرفته از آيات 90 و 91 سوره شعراست: «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ وَ بُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِلْغاوِينَ».

(1) «مقصر» از ماده «قصر» (بر وزن فصل) يكى از معانى آن منع كردن است و از آن جا كه توقفگاه، انسان را از حركت بيشتر باز مى‌دارد مقصر به عمل توقف اطلاق شده است.

(2) «مرقل» از ماده «ارقال» به معناى با سرعت رفتن است.