اوّل) به سر رسد گروهى با فتنه‌ها مماشات كردند و دست از مبارزه با آن كشيدند (ولى گروه ديگرى از مومنان راستين به پا خاستند) آنها به خاطر صبر و استقامتشان منّتى بر خدا نمى‌نهادند و بذل جان را در راه حق بزرگ نمى‌شمردند تا آن كه به فرمان خدا دوران آزمايش به پايان رسد (اين گروه مبارز) آگاهى و بينايى خود را بر شمشيرها حمل كردند (و آگاهانه با دشمن به مبارزه برخاستند) و به فرمان واعظ خويش (پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله) به پرستش پروردگارشان (خداوند يكتا) پرداختند». (حتّى إذا اخلولق‌ [1] الأجل، و استراح قوم إلى الفتن، و أشالوا [2] عن لقاح‌ [3] حربهم، لم يمنّوا على اللّه بالصّبر، و لم يستعظموا بذل أنفسهم في الحقّ؛ حتّى إذا وافق وارد القضاء انقطاع مدّة البلاء، حملوا بصائرهم على أسيافهم، و دانوا لربّهم بأمر واعظهم).

به اين ترتيب صفوف اين سه گروه كه در هر جامعه‌اى نظير آنها پيدا مى‌شود از يكديگر جدا مى‌گردد و هر يك به راه خود مى‌روند.

جمعى از شارحان نهج البلاغه آنها را به دو گروه تقسيم كرده‌اند و جمله «استراح قوم إلى الفتن ...» را اشاره به صالحانى دانسته‌اند كه در مقطع خاصى در برابر فتنه‌ها خاموش مى‌نشينند و تقيّه مى‌كنند تا زمان لازم براى قيام فرا رسد و جمله «لم يمنّوا ...» را معطوف بر آن مى‌دانند.

در اين كه اين قوم و گروه چه كسانى هستند و كى قيام مى‌كنند و رهبر آنها

[1] «اخلولق» از ريشه «خلق» كه يكى از معانى آن كهنگى است گرفته شده، و در اين جا به معنى پايان يافتن و به انتها رسيدن است زيرا لازمه كهنگى پايان يافتن عمر چيزى است.

[2] «اشالوا» از ريشه «شول» (بر وزن قول) گرفته شده و در اصل به معنى بالا بردن چيزى است مانند بالا بردن حيوان دم خود را، و در اين جا به معنى دست برداشتن از مبارزه است.

[3] «لقاح» در اصل به معنى باردار ساختن است و در اين جا به معنى آغاز كردن جنگ است.