چيزى جز فساد و تباهى نمايان نخواهد شد.

منظور از «تقوا پيشگان در كسب» كسانى هستند كه نه كم فروشى مى‌كنند نه غش و تقلب، نه دروغ مى‌گويند نه قسم به ناحق مى‌خورند نه ربا و به عهد و پيمانشان پاى بندند.

كسى كه جامعه نسبتا صالحى را مشاهده كرد كه گروهى از اخيار و صالحان، آزادگان و سخاوتمندان به صورت الگوهايى پر ارزش، در جاى جاى جامعه مى‌زيسته‌اند، هنگامى كه جاى آنها را خالى مى‌بيند، بلكه افراد ناصالح و اسيران هواى نفس و ناپرهيزگاران را مشاهده مى‌كند به شدت ناراحت مى‌شود و مى‌گويد: آن عزيزان كجا رفتند؟ و چرا جاى آنها خالى است؟

سپس در ادامه اين سخن مى‌افزايد: «مگر همه آنها از اين دنياى پست بى ارزش و زندگى زودگذر و پر از درد و رنج، كوچ نكردند؟» (أ ليس قد ظعنوا [1] جميعا عن هذه الدّنيا الدّنيّة، و العاجلة المنغّصة [2]).

«آيا جز اين است كه شما در ميان گروهى بى‌ارزش- كه لبها جز به نكوهش آنها حركت نمى‌كند تا قدر و مقام آنها را كوچك بشمرد و براى هميشه آنها را به فراموشى بسپارد- آفريده شده‌ايد؟ «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» (و هل خلقتم‌ [3] إلّا

[1] «ظعنوا» از مادّه «ظعن» (بر وزن طعن) به معنى كوچ كردن است.

[2] «منغّصة» از مادّه «نغص» (بر وزن نقص) در اصل به معنى كدر كردن و ناصاف كردن آب آشاميدنى است سپس به معنى ناگوار كردن زندگى و ايجاد انواع ناراحتيها بكار رفته است و «عيش منغّص» به معنى زندگى ناگوار است.

[3] در بسيارى از شرحهاى نهج البلاغه به جاى «خلقتم» «خلّفتم» آمده است كه تفاوت چندانى با «خلقتم» ندارد.

در بعضى از نسخ نيز «إلّا» در جمله «إلّا بذمهم» ذكر نشده است كه مفهومش اين است كه اين گروه به قدرى بى‌شخصيت هستند كه حتى ارزش مذمت و نكوهش هم ندارند.