شرح و تفسير چگونه در دام دشمن افتاديد

همان گونه كه در بالا آمد مخاطبين اين خطبه، «خوارج نهروان» هستند كه امام عليه السّلام براى اتمام حجت با آنها و هدايت و ارشاد گروه فريب خورده، اين سخن را ايراد كرد، و در آغاز براى آماده ساختن آنها چنين فرمود: «آيا همه شما در «صفين» با ما بوديد؟» (أكلّكم شهد معنا صفّين؟).

«آنها گفتند: بعضى از ما حضور داشت و بعضى حاضر نبود» (فقالوا: منّا من شهد و منّا من لم يشهد).

با اين كه ميان جنگ «صفّين» و جنگ با «خوارج نهروان» فاصله چندانى نبود، معلوم نيست گروه دوّم كه در «صفّين» نبوده‌اند، چگونه به اين گروه فتنه‌گر، پيوستند، شايد وسوسه‌هاى گروه اوّل در ميان مردم «كوفه» و فرزندان و بستگانشان، اين اثر را گذاشته كه با آنها هم صدا شوند و در صف آتش بياران فتنه قرار گيرند.

به هر حال امام عليه السّلام در ادامه اين سخن فرمود: «پس به دو گروه تقسيم شويد! آنها كه در «صفين» بودند، يك گروه شوند و آنها كه نبودند گروه ديگر. تا با هر كدام با سخنى كه مناسب اوست سخن بگويم» (قال: فامتازوا فرقتين، فليكن من شهد صفّين فرقة، و من لم يشهدها فرقة، حتّى أكلّم كلّا منكم بكلامه).

اين تعبير نشان مى‌دهد: اگر مخاطبين در سخنان مهم، يك دست نباشند فصاحت و بلاغت ايجاب مى‌كند كه آنها را از هم جدا سازند و با هر كدام مناسب حالشان سخن بگويند، تا كاملا مؤثّر واقع شود و امام عليه السّلام از اين روش استفاده فرمود و نتيجه بخش بود.