آيا فرشتگان، وجود مادّى هستند و صعود و نزولى نسبت به آسمانها دارند يا اينكه منظور از اين صعود و نزول، صعود و نزول معنوى است؟ «مفسّران نهج البلاغه» تفسيرهاى متفاوتى در اين زمينه دارند. آنچه موافق ظاهر جمله‌هاى بالا و بسيارى از روايات و حتّى آيات قرآن مجيد است، اين است كه آنها وجودات نوريّه‌اى هستند كه در عين لطافت، جنبه جسمانى نيز دارند؛ هر چند به خاطر همان لطافت، براى ما قابل مشاهده نباشند و در اين صورت صعود و نزول، و رفت و آمد براى آنها تصوّر مى‌شود.

به خواست خداوند در فراز آينده همين خطبه كه پيرامون ملائكه بحث مى‌كند، سخنان بيشترى در اين زمينه خواهيم داشت.

سؤال ديگرى كه در اينجا مطرح مى‌شود اين است كه مگر خداوند مكانى در آسمانها دارد كه فرشتگان پيام او را از آسمان بالا به زمين مى‌آورند و اعمال بندگان را از زمين نزد او به سوى آسمانها مى‌برند؟ به يقين، چنين چيزى درباره خداوند كه ما فوق عالم مادّه است و زمان و مكان و اجزايى براى او تصوّر نمى‌شود، امكان پذير نيست! پس چگونه فرشتگان از نزد او پيام مى‌آورند و اعمال بندگان نزد او مى‌برند؟

با توجّه به يك نكته دقيق، پاسخ اين سؤال روشن مى‌شود و آن اينكه درست است زمين و آسمان همه از مخلوقات خداست، ولى مراكزى در اين جهان مادّه وجود دارد كه محل تابش انوار الهى يا به تعبير ديگر، داراى قداست خاصّى است.

همان گونه كه در روى زمين هم، همه جا شبيه هم نيست؛ مثلا موسى بن عمران عليه السّلام براى گرفتن پيام خدا به كوه طور مى‌رود و پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله در آغاز به غار حرا مى‌رفت؛ در حالى كه هيچ يك از آنها نزديك‌تر به خدا از ديگرى نبود، ولى قداست محل سبب مى‌شود كه در مكانهايى همچون طور و حرا و مسجد الحرام و مانند آن انوار الهيّه، بيشتر باشد.