شرح و تفسير كار آمدترين وسيله‌ها

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه از بهترين چيزى كه رهروان راه حق و سالكان طريق بندگى خدا مى‌توانند به آن متوسّل شوند و به قرب پروردگار راه يابند سخن مى‌گويد و به ده موضوع مهم اشاره مى‌فرمايد. نخست مى‌گويد: «برترين وسيله‌اى كه متوسّلان به خدا، به آن توسّل مى‌جويند ايمان به خدا و پيامبر اوست». (إنّ أفضل ما توسّل به المتوسّلون‌ [1] إلى اللّه سبحانه و تعالى، الإيمان به و برسوله).

اين تعبير گويى اشاره به آيه شريفه‌ «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ» [2]. و شرح و تفسير آن مى‌باشد؛ زيرا خداوند در اين آيه، نخست دستور به تقوا مى‌دهد و سپس دستور به انتخاب وسيله به سوى خداوند. و به اين ترتيب، منظور از وسيله، ايمان و جهاد و ساير امورى است كه در اين خطبه آمده است.

اين سخن منافات با تفسير ديگر آيه كه وسيله را شفاعت اولياء اللّه مى‌شمرد، ندارد؛ زيرا همه اين وسايل مى‌تواند در مفهوم آيه شريفه جمع باشد.

به هر حال نخستين وسيله ايمان ذكر شده، ايمان به خدا و پيامبر. زيرا، ريشه اصلّى تمام حركت‌هاى سازنده و مثبت، ايمان است.

جالب اينكه در كلام امام عليه السّلام نسبت به تمام اين واجبات «ده‌گانه» نكته‌اى به عنوان تعليل و فلسفه ذكر شده، جز مسئله ايمان به خدا و پيامبر. به خاطر اينكه اين مسئله بى‌نياز از ذكر دليل است و به تعبير ديگر: اساس و پايه تمام خوبى‌ها و نيكى‌ها ايمان است و بدون آن، هيچ گونه حركتى به سوى فرايض الهى و واجبات دينى وجود نخواهد داشت و به قدرى اين امر واضح و روشن است كه نيازى به ذكر دليل ندارد.

[1] «متوسّلون» از مادّه «وسيله» كه به گفته راغب به معناى رسيدن به چيزى توأم با ميل و رغبت است.

[2] سوره مائده، آيه 35.