شرح و تفسير رستاخيز انسانها

با توجّه به بحث‌هايى كه امام عليه السّلام در قسمت‌هاى پيشين خطبه، در مورد زندگى پر غوغاى دنياپرستان و سپس لحظات پايانى عمر انسان با تمام مشكلات طاقت‌فرسا و حوادث دردناكش كرد، در اين بخش از خطبه به بحث از مرحله ديگرى مى‌پردازد و آن قيامت، رستاخيز و حساب و كتاب است و با اين بخش، بحث را درباره سرنوشت انسان، كامل مى‌سازد و دورنماى گويا و آموزنده‌اى در پيش روى انسان‌ها مى‌گذارد؛ به اين منظور كه تا فرصتى باقى است، بيدار شوند و صراط مستقيم را از جاده‌هاى انحرافى بشناسند.

مى‌فرمايد: «اين وضع همچنان ادامه مى‌يابد، تا عمر جهان پايان گيرد و مقدّرات به انتها برسد و آخرين مخلوقات، به نخستين آنها، ملحق گردد (همه بميرند) و فرمان خدا براى تجديد خلقت كه اراده كرده است، صادر گردد». (حتّى إذا بلغ الكتاب أجله، و الأمر مقاديره، و ألحق آخر الخلق بأوّله، و جاء من أمر اللّه ما يريده من تجديد خلقه).

آرى! زندگى انسان در اين دنيا هدف نهايى نيست، بلكه مقدّمه‌اى است براى زندگى در جهان ديگر، كه جاودانى و مقصد نهايى خلقت است.

«در اين هنگام آسمان (كرات آسمانى) را به حركت در مى‌آورد و از هم مى‌شكافد؛ زمين را به لرزه در آورده، به سختى تكان مى‌دهد؛ كوهها را از جا كنده و به هر سو پرتاب مى‌كند، و آنها از هيبت جلال و خوف سطوتش به يكديگر كوبيده شده، و متلاشى مى‌گردد!» (أماد [1] السّماء و فطرها، و أرجّ‌ [2] الأرض و أرجفها [3]، و قلع‌

[1] «أماد» از مادّه «ميد» (بر وزن صيد) به معناى تحرّك و اضطراب است؛ بنابر اين «أماد» به معناى به حركت در آوردن، توأم با تكان دادن است.

[2] «أرجّ» از مادّه «رجّ» (بر وزن حجّ) گرفته شده كه به معناى حركت دادن شديد است.

[3] «أرجف» از مادّه «رجف» (بر وزن كشف) به معناى اضطراب و لرزه شديد است و اخبار فتنه‌انگيز را از آن جهت «اراجيف» گويند كه مايه اضطراب جامعه است.