كننده، ميدان آزمون آنها است و متأسّفانه مردم كوفه و عراق، در آن زمان در اين آزمون‌ها روسفيد نبودند و بارها بى‌وفايى و عدم استقامت و سستى و تنبلى خود را نشان داده بودند.

به همين جهت، امام عليه السّلام در جمله‌هاى بعد نخست به آنها نفرين مى‌كند، سپس با دو تشبيه گويا از وضع روانى آن جمعيّت، آخرين سخن را درباره آنها بيان مى‌فرمايد. مى‌گويد: «دستهايتان خاك آلود باد! (و بر خاك مذلّت بنشينيد)».

(تربت‌ [1] أيديكم).

«اى كسانى كه به شتران بى‌ساربانى مى‌مانيد كه هرگاه از يك سو جمعشان كنند، از سوى ديگر پراكنده مى‌شوند!». (يا أشباه الإبل غاب عنها رعاتها!).

اين تشبيه، تعبير روشنى از جهل و نادانى و عدم انضباط آنها است. نخست آنها را به حيوانات تشبيه مى‌كند و سپس به نداشتن صاحب نافذ الكلام.

روشن است جمع كردن شتران توسط ساربان‌ها ميسّر است و آنها به نداى هر كس گوش نمى‌دهند؛ به همين دليل، اگر ديگرى بخواهد آنها را جمع كند، به مقصود خود نائل نمى‌شود.

امام عليه السّلام در ادامه اين سخن، سوگند ياد مى‌كند و مى‌فرمايد: «به خدا سوگند! من درباره شما چنين گمان مى‌كنم كه اگر جنگ سختى روى دهد، و آتش آن زبانه كشد، از گرد فرزند ابو طالب جدا مى‌شويد همانند جدا شدن زن (هنگام وضع حمل) از نوزاد خويش!». (و اللّه لكأنّي بكم فيما إخالكم: أن لو حمس‌ [2] الوغى‌ [3]، و حمي‌ [4]

[1] «تربت» از مادّه «تراب» به معناى خاك گرفته شده و «تربت أيديكم» در اصل به اين معنا است كه دستانتان خاك آلود باد! ولى اين واژه به معناى خسارت و فقر نيز به كار مى‌رود؛ زيرا افراد زيان كار و فقير گويى به زمين خورده‌اند و دستانشان خاك آلوده شده است!

[2] «حمس» از مادّه «حمس» (بر وزن قفس) به معناى شدّت است و «حماسه» و «تمحّس» به معناى تشديد، مخصوصا در جنگ‌ها آمده است.

[3] «وغى» در اصل به معناى سر و صداى جنگاوران در ميدان نبرد است و گاه به خود جنگ هم گفته مى‌شود و در اينجا به همين معنا است.

[4] «حمى» از مادّه «حمى» (بر وزن سعى) به معناى شدّت حرارت است. «ضراب» در اينجا به معناى زد و خورد و جنگ مى‌باشد.