آرى علمش بى‌پايان، قدرتش بى‌انتها و فضلش نامحدود است و از او جز اين انتظار نمى‌رود.

نكته‌ها

1- وسعت عجيب علم او!

بياناتى كه مولا امير مؤمنان على عليه السّلام در اين بخش از خطبه درباره وسعت علم پروردگار فرموده و جزئيّات عجيبى را مورد دقّت قرار داده، انسان را به ياد آيه شريفه سوره «لقمان» مى‌اندازد كه مى‌فرمايد: « «وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ»؛ اگر تمام درختان روى زمين (براى نوشتن كلمات خدا) قلم شوند و دريا براى آن مركّب گردد و هفت دريا به آن افزوده شود تا كلمات الهى (معلومات خدا) را بنويسند (قلم‌ها و درياها تمام مى‌شوند، ولى) كلمات خداوند تمام نمى‌شود؛ چرا كه خدا قادر و حكيم است» [1] اگر به اين نكته توجّه كنيم كه آنچه را مولا امير مؤمنان عليه السّلام بيان فرموده، غالبا مربوط به كره زمين و مخلوقات آن است؛ حال آنكه در اين فضاى عظيم آسمان‌ها، ممكن است ميليونها، يا ميلياردها كرات آسمانى با عجايب و شگفتيهاى زيادى باشد كه خداوند به تمام جزئيّات آنها آگاهى دارد و نيز اگر به اين نكته توجه كنيم كه اين جهان، ميلياردها سال قبل از ما بوده و معلوم نيست تا كى ادامه خواهد يافت؛ اگر حوادثى را كه در اين زمان فوق العاده طولانى روى مى‌دهد، بر آنچه گفته شد بيافزاييم سر از اعداد و ارقامى در مى‌آورد كه هيچ كس قادر به بيان آن نيست و جز خدا آن را نمى‌داند.

ولى نبايد فراموش كرد كه هدف امام عليه السّلام از بيان اين حقايق و دقايق، از يك سو، افزايش معرفة اللّه در شنوندگان است و از سوى ديگر، تربيت نفوس انسانى به خاطر

[1] سوره لقمان، آيه 27.