خطبه 66 [1] و من كلام له عليه السّلام فى تعليم الحرب و المقاتلة و المشهور أنّه قاله لاصحابه ليلة الهرير، أو اوّل اللّقاء بصفّين‌

اين خطبه پيرامون آداب و فنون جنگ سخن مى‌گويد مشهور اين است كه امام عليه السّلام آن را در «ليلة الهرير [2]» يا نخستين روز جنگ صفّين ايراد فرمود.

خطبه در يك نگاه‌

امام عليه السّلام در اين خطبه، آداب و فنون جنگ و جهاد حق طلبانه را با دقّت تمام و در عباراتى فشرده بيان مى‌كند و آن را با ارزش‌هاى معنوى چنان مى‌آميزد كه‌

[1] سند خطبه: اين خطبه را گروه كثيرى از مورّخان و محدّثان قبل از مرحوم «سيّد رضى» و بعد از او به طور كامل يا بخشى از آن را نقل كرده‌اند. از جمله كسانى كه قبل از «سيّد رضى» مى‌زيسته‌اند و آن را نقل كرده‌اند: «نصر بن مزاحم» در كتاب «صفّين» و «حافظ» در كتاب «البيان و التبيين» و «فرات بن ابراهيم» كه در عهد امام «علىّ بن موسى الرضا عليه السّلام» مى‌زيسته در تفسير معروف خود و «مسعودى» در «مروج الذهب» مى‌باشند. (مصادر نهج البلاغه، جلد 2، صفحه 52.)

[2] «ليلة الهرير» يعنى شبى كه سگها از شدّت سرما زوزه مى‌كشيدند و «هرير» در اصل به معنى صداى آهسته سگ به خاطر بى‌تابى از سرما است و معروف اين است كه «ليلة الهرير» يكى از شبهاى جنگ پر حادثه «صفّين» بود كه جنگ از روز به شب ادامه يافت و شبى سرد و پرخوف و خطر بود، كه گروهى از لشكريان «معاويه» به دست جنگجويان لشكر «امير مؤمنان على عليه السّلام» به خاك افتادند.