نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 3 صفحه : 643
اضافه بر اين: «محلّ استقرار آنها را در رحم مادران و جايگاهشان را در سلب
پدران و ادامه زندگى آنان را تا هنگام مرگ، همه را مىداند.» (و مستقرّهم و مستودعهم من الأرحام و الظّهور، إلى أن تتناهى بهم الغايات).
«مفسّران نهج البلاغه»، گاه «آثار» را
به معناى جاى پا و گاه به معناى آثارى كه از انسان در جهان باقى مىماند، تفسير
كردهاند و «عدد انفس» به معناى «تعداد انسانها» در هر عصر و زمان و مكان است و
گاه به معناى «عدد نفسها» تفسير شده است. (اين تفسير در صورتى است كه نسخه،
«انفاس» بوده باشد، چنان كه بعضى از مفسّران نهج البلاغه نقل كردهاند، كه البتّه
مناسب جملههاى قبل و بعد، همين است).
منظور از خيانت چشمها، نگاههاى هوسآلود به آنچه نگاه بر آن حرام است، يا
اشارات توهينآميز به وسيله چشم، به افراد پاك و بىگناه است.
جمله و ما تخفي صدورهم اشاره به نيّتهاى خوب و بد و پاك و آلوده است و همچنين عقايد مختلف.
«مستقرّ» اشاره به رحم مادران است كه
نطفه براى مدّت نسبتا طولانى در آن استقرار مىيابد و «مستودع» اشاره به صلب پدران
است كه نطفه، قبل از انتقال به رحم، براى مدّت كوتاهى در آنجاست و تفاوت مفهوم
«مستقرّ» و «مستودع» اشاره به همين نكته دقيق و ظريف است.
جمله (إلى أن تتناهى بهم الغايات) اشاره به دوران عمر، از لحظه تولّد گرفته تا دوران كهولت و
پيرى است. بنابراين، «غايات» به معناى مرگ و پايان زندگىها است. و اين كه بعضى از
«مفسّران نهج البلاغه» به معناى بهشت و دوزخ تفسير كردهاند، تناسب چندانى با
جملههاى قبل ندارد.
به هر حال، در جملههاى بالا اشاره به علم خداوند به هفت موضوع درباره
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 3 صفحه : 643