تكرار آن نبوده است. بعضى از «شارحان نهج البلاغه» احتمال داده‌اند كه اين اسم اشاره، ناظر به دنيا و زندگى دنيا، يا ناظر به امانت الهى‌اى باشد كه در آيه‌ «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ» [1] به آن اشاره شده است. ولى اين احتمالات با توجّه به صدر و ذيل خطبه، بسيار بعيد به نظر مى‌رسد.

سپس مى‌افزايد: «به جانم سوگند! پيمان خاصى با شما و آنها بسته نشده است (و هيچ كس در برابر مجازات الهى مصونيت ندارد) و هنوز روزگار زيادى ميان شما و آنها فاصله نيفتاده است، و امروز شما با آن روز كه در صلب آنها بوديد، زياد دور نيست (و چيزى نمى‌گذرد كه راهى ديار عدم مى‌شويد). (و لعمري ما تقادمت بكم و لا بهم العهود، و لا خلت فيما بينكم و بينهم الأحقاب‌ [2] و القرون، و ما أنتم اليوم من يوم كنتم في أصلابهم ببعيد).

بنابر تفسير بالا، «عهود» به معناى پيمانهاست و اشاره به همان چيزى است كه در قرآن مجيد آمده است كه: «هيچ كس نزد خدا پيمان و عهدى ندارد كه در برابر اعمال سوءش از مجازات در امان بماند». [3] ولى جمعى از «شارحان نهج البلاغه» «عهود» را در اينجا به معناى دورانها گرفته‌اند كه در اين صورت مفهوم آن با جمله بعد (و لا خلت فيما بينكم و بينهم الأحقاب و القرون) يكى خواهد شد.

سپس امام عليه السّلام به موقعيّت خودش در آن زمان اشاره مى‌كند كه همچون موقعيّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در برابر فجايع زمان جاهليّت بود و مى‌فرمايد: «به خدا سوگند! رسول خدا چيزى به آنها گوشزد نكرد مگر آن كه من همان را به شما گوشزد مى‌كنم، و شنوايى امروز شما، از شنوايى ديروز آنها كمتر نيست. چشم‌ها و قلبهايى در آن زمان به آنها

[1] سوره احزاب، آيه 72.

[2] «أحقاب» جمع «حقب» (بر وزن عنق) در اصل به معناى مدّت طولانى است و گاه مقدار آن را هشتاد سال تعيين كرده‌اند.

[3] «قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْداً فَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ». (سوره بقره، آيه 80).