نيك را با سخن و عمل خود، در ميان شما گستردم، و فضايل اخلاقى را از سوى خود، به شما نشان دادم. بنابراين، وهم و گمان خود را در آنجا كه چشم، ژرفاى آن را نمى‌بيند و فكر، توانايى جولان در آن را ندارد، به كار نبريد.

شرح و تفسير

پرچم‌هاى هدايت‌

در اين بخش از خطبه، امام عليه السّلام به عنوان تأكيد بر آنچه در بخش پيشين درباره عترت و اهل بيت عليهم السّلام آمده بود، مى‌افزايد: «اى مردم! اين حقيقت را از خاتم پيامبران صلّى اللّه عليه و آله بگيريد كه فرمود: «كسانى كه از ما مى‌ميرند، در حقيقت نمرده‌اند و آن كس كه از ما (جسدش) كهنه شده، در واقع كهنه نشده است». (أيّها النّاس! خذوها عن خاتم النّبيّين صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: «إنّه يموت من مات منّا و ليس بميّت، و يبلى من بلي منّا و ليس ببال»).

در اين كه ضمير «خذوها» در اينجا به چه چيز برمى‌گردد، در ميان مفسّران «نهج البلاغه» گفتگو است، ولى ظاهر اين است كه به «حقيقت» يا «سخن حق» باز مى‌گردد، كه از قراين كلام معلوم مى‌شود، هر چند در عبارات پيشين نيامده است و مفهوم جمله اين است كه: «اين سخن حق را درباره اهل بيت، از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله بگيريد».

اينكه در جمله بالا مى‌فرمايد: مردگان ما مرده نيستند و با گذشت زمان، آثار كهنگى در آن ظاهر نمى‌شود، گاه به معناى حقيقى تفسير شده است كه واقعا جسد «اولياء اللّه» در قبرها تر و تازه مى‌ماند و آنها از نوعى حيات و زندگى بهره‌مندند، به اين گونه كه سخن گويندگان را مى‌شنوند و به سلام آنها پاسخ مى‌گويند و حياتى شبيه حيات شهيدان راه خدا دارند، كه قرآن درباره آنها فرموده: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»، اى پيامبر! هرگز گمان مبر