كند و طريق گمراهى را درك نمى‌كند، تا از آن بپرهيزد. (در حقيقت) او مرده‌اى است در ميان زندگان!

شرح و تفسير

عالمان مخلص و عالم نمايان!

در بخش‌هاى گذشته اين خطبه، سخن از عالمان مخلصى بود كه چراغ راه هدايت و كليد حلّ مبهمات و پناهگاه ضعيفان اجتماعند و امام عليه السّلام صفات آنها را به بهترين صورتى، تبيين فرمود، امّا در اين بخش، از عالم نمايان گمراهى سخن مى‌گويد، كه دام‌ها بر سر راه خلق خدا افكنده و با سخنان باطل و حيله و تزوير، به گمراهى آنان و بهره‌گيرى از احساسات معنوى آنها براى منافع مادّى خود، مشغولند. امام عليه السّلام در اين بخش، بيش از «ده وصف»، از اوصاف آنها را برشمرده و داد سخن در معرّفى آنان داده است، نخست مى‌فرمايد: «و ديگرى خويش را عالم خوانده، در صورتى كه عالم نيست» (و آخر قد تسمّى عالما و ليس به).

تعبير به «تسمّى» به صورت «فعل معلوم» نشان مى‌دهد كه مردم آگاه، او را عالم نمى‌دانند و در پيشگاه خدا نيز عالم نيست، بلكه او خودش را، به زعم خويش! عالم مى‌شمرد و گروهى از جهّال را با ادّعاهاى دروغين به دنبال خويش مى‌كشاند.

در دومين وصف مى‌فرمايد: «او يك سلسله نادانى‌ها را، از جمعى نادان فراگرفته و مطالبى گمراه كننده از گمراهانى آموخته است» (فاقتبس جهائل من جهّال، و أضاليل من ضلّال).

به كار بردن جمله «إقتبس» كه در اينجا به معناى فراگيرى و آموختن است، اشاره به اين است كه اين عالم‌نما، رمز و راز- و به اصطلاح- فوت و فنّ گمراه سازى را از كسانى كه در اين كار سابقه دارند، فرا مى‌گيرد و به جاى اينكه، اين زحمت و تلاش‌