از اطاعت فرمان پروردگار باز نمى‌دارد و بعد از فرا رسيدن مرگ، پشيمانى و اندوه به آنان روى نمى‌آورد.

شرح و تفسير

واى بر انسانهاى غافل!

امام عليه السّلام در اين بخش كه در واقع نتيجه‌گيرى از بخش‌هاى گذشته است و با «فاء» تفريع شروع مى‌شود مى‌فرمايد: «بنده بايد از پروردگارش بترسد، خويشتن را اندرز دهد، توبه را مقدّم دارد، و بر شهوات خود چيره شود» (فاتّقى عبد ربّه، نصح نفسه، و قدّم توبته، و غلب شهوته). [1] امام در جمله اوّل، دستور به تقوا مى‌دهد كه در واقع توضيحى است براى جمله‌ «فتزوّدوا في الدّنيا» كه قبلا آمده بود، زيرا مى‌دانيم بهترين زاد و توشه‌ها زاد و توشه تقواست. و روى عنوان عبوديّت كه انگيزه تقوا است تكيه مى‌كند و بعد از ذكر اين اجمال، به تفصيل آن، در سه جمله مى‌پردازد: نخست اندرز دادن خويش و به دنبال آن توبه كردن و سرانجام بر شهوات غالب شدن كه مجموعا يك نسخه كامل براى سعادت انسانهاست، انسانى كه از اندرز خويش غافل شود به سراغ توبه و جبران گذشته نمى‌افتد و چنين انسانى مغلوب شهوات مى‌شود.

سپس اشاره به مطلبى مى‌كند كه در حقيقت دليلى است براى آنچه در جمله قبل آمده، مى‌فرمايد: «زيرا مرگ انسان، از نظرش پنهان است (ناگهان فرا مى‌رسد در حالى كه توبه نكرده و از اسارت شهوات رهايى نيافته) و آرزويش وى را فريب مى‌دهد، شيطان همواره مراقب اوست، گناه را در نظرش جلوه مى‌دهد تا مرتكب شود، و او را در آرزوى توبه نگه مى‌دارد، تا آن را به تأخير اندازد و هنگامى كه مرگ‌

[1] «افعالى» كه در اين جمله‌هاست، گر چه به صورت ماضى آمده، ليكن معناى امر را در بردارد گويا چنان شنونده مطيع فرمان است كه بدون گفتن، آنها را انجام داده است.