چرا كه اين صفات والا، جز در امثال او پيدا نمى‌شود. ولى بهتر آن است كه گفته شود، بيان امام عليه السّلام شرح حال و تبيين صفات كلّى از عارفان كامل و رهروان راستين راه حقّ است، كه او و همسرش و فرزندان معصومش، بعد از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بارزترين مصداق آن مى‌باشند.

به راستى دقّت در اين بخش از خطبه، نشان مى‌دهد كه امام عليه السّلام هيچ نكته مهمّى را در تبيين حال اين انسان‌هاى كامل، فروگذار نفرموده است و جالب اينكه حدود «چهل صفت» از صفات آنها را در اين بيان فشرده، ذكر فرموده است.

نخست، روى سخن را به همه رهروان اين راه كرده، مى‌فرمايد: «اى بندگان خدا! محبوب‌ترين بندگان نزد خداوند كسى است كه او را (در راه پيروزى بر هوس‌هاى سركش) نفسش يارى كرده است» (عباد اللّه! إنّ من أحبّ عباد اللّه إليه عبدا أعانه اللّه على نفسه).

اين جمله كه در آغاز اين كلام مهمّ آمده است، اشاره به اين نكته دقيق است كه پيمودن اين راه- جز به يارى خدا- براى هيچ كس ممكن نيست، چرا كه خطرات و پرتگاهها، آنقدر زياد است كه آدمى با نيروى محدود خويش، نمى‌تواند از اين راه به سلامت بگذرد، جز اينكه توكّل بر خدا كند و خود را به او بسپارد و از درياى بى‌كران لطف و قدرتش كمك بگيرد. همان‌گونه كه قرآن با صراحت مى‌گويد: «وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى‌ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً»، و اگر فضل و رحمت الهى بر شما نبود، هرگز احدى از شما پاك نمى‌شد». [1] ناگفته پيداست كه هدايت‌ها و حمايت‌ها و اعانت‌هاى الهى بى‌حساب نيست، بايد سر تا پا تسليم شد و با قلبى مملوّ از عشق به پروردگار، به در خانه او رفت.

سپس امام عليه السّلام به بيان نتيجه اين اعانت الهى پرداخته، مى‌افزايد: «آن كس، حزن‌

[1] سوره نور، آيه 21.