دليل، اعمال نيك فراوان به جا آورده است. از آب گوارايى كه به آسانى (با امدادهاى الهى) در اختيارش قرار گرفته، سيراب گشته و يكباره آن را سركشيده است و راه هموار و مستقيمى را (كه خدا به او نشان داده) پيموده است. جامه شهوات را از تن برون كرده و از تمام همّ و غم‌ها- جز يك اندوه- خود را تهى ساخته و تنها به آن مى‌انديشد (همّ و غم او، تنها وصال محبوب و قرب پروردگار است).

اين زهد و اخلاص، او را از نابينايى‌ها رهايى بخشيده و از زمره هوا پرستان خارج ساخته است، (بدين سبب) كليد درهاى هدايت و قفل درهاى ضلالت گرديده.

راه هدايت را با بصيرت دريافته و در آن گام نهاده و نشانه‌هاى اين راه را به خوبى شناخته و از امواج متلاطم شهوات، گذشته است. از ميان دستگيره‌هاى هدايت، به مطمئن‌ترين آنها چنگ زده و از رشته‌ها (ى نجات) به محكم‌ترين آنها متمسّك شده است، به همين دليل، در مقام يقين به آنجا رسيده كه (حقايق را) همانند نور آفتاب مى‌بيند.

شرح و تفسير

محبوبترين بندگان خدا

امام عليه السّلام در آغاز اين خطبه- همان گونه كه درگذشته نيز اشاره شد- صفات اولياء اللّه و پرهيزگاران و سالكان الى اللّه را به عالى‌ترين وجهى توصيف كرده است، به گونه‌اى كه «ابن ابى الحديد» در «شرح نهج البلاغه» خود مى‌گويد: «اصحاب طريقت و حقيقت، علم و دانش را از اين خطبه امام عليه السّلام گرفته‌اند كه حال عارف كامل را در آن بيان فرموده است‌ [1]».

بعضى معتقدند كه امام عليه السّلام در واقع خود را در اين بخش از خطبه معرّفى فرموده،

[1] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، جلد 6، صفحه 365.