ديگر: علم تفصيلى است، امّا آنچه در خطبه 179 آمده كه خداوند با چشم دل ديده مى‌شود، اشاره به علم اجمالى است.

در حديث پرمعنايى از امام جواد عليه السّلام مى‌خوانيم كه فرمود:

«أوهام القلوب أدقّ من أبصار العيون، أنت قد تدرك بوهمك السّند و الهند و البلدان الّتي لم تدخلها و لا تدركها ببصرك، فأوهام القلوب لا تدركه، فكيف أبصار العيون؟

، انديشه‌هاى انسانى از ديد چشم‌ها دقيق‌تر (و عميق‌تر) است، چرا كه انسان گاه شهرهايى را كه هرگز با چشم نديده و در آن وارد نشده است، مانند: «سند» و «هند» به قوّت انديشه، مى‌تواند در ذهن خود حاضر كند، با اين حال، هنگامى كه انديشه‌ها قادر بر درك كنه ذات پروردگار نيست، چگونه چشم‌ها توان اين كار را دارد؟» [1] به هر حال، توصيفى كه امام عليه السّلام در اين جمله‌هاى- كوتاه در فراز اول اين خطبه- از ذات و صفات خداوند بيان كرده، اوج توانايى انسان را در معرفة اللّه نشان مى‌دهد، چيزى كه بالاتر از آن براى هيچ انسانى ممكن نيست و اين گونه توصيف جز از زبان امام معصوم و انسان آگاهى چون على عليه السّلام هرگز شنيده نشده است.

اين سخن را با گفته‌هايى، از «ابن ابى الحديد» در اين زمينه پايان مى‌دهيم. او در ذيل اين فراز از خطبه، چنين مى‌گويد:

«بدان كه توحيد و عدل و مباحث شريف الهى (و معارف عقيدتى) جز از كلام اين مرد بزرگوار (على عليه السّلام) شناخته نشده و كلمات بزرگان صحابه- غير از او- هيچ چيز از اين حقايق را تبيين نمى‌كند. اصولا هرگز اين مفاهيم به فكر آنها خطور نمى‌كرد، چرا كه اگر چنين بود، بيان مى‌كردند و اين فضيلت به نظر من بزرگترين فضايل على عليه السّلام است. [2]»

[1] ميزان الحكمة، جلد 3، صفحه 1893 (حديث 12316).

[2] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، جلد 6، صفحه 346.