روضة من رياض الجنّة، أو حفرة من حفر النّيران‌

، قبر، باغى از باغهاى بهشت است يا حفره‌اى از حفره‌هاى دوزخ» [1] اشاره روشنى به اين معنا است.

به تعبير ديگر: آنچه در عالم قيامت است به شكل محدودى در برزخ نيز وجود دارد.

مى‌فرمايد: «بزرگترين بلا در آنجا، آب سوزان دوزخ و ورود در جهنّم و شعله‌هاى برافروخته و نعره‌هاى آتش آن است.» (و أعظم ما هنالك بليّة نزول الحميم‌ [2]، و تصلية [3] الجحيم، و فورات‌ [4] السّعير، و سورات‌ [5] الزّفير [6]).

اين همان جهنّم برزخى است كه گوشه‌هايى از جهنّم سوزان قيامت را منعكس مى‌كند و اصحاب گناهان بزرگ، در كام آن فرو مى‌روند. همان‌گونه كه قرآن مجيد درباره آل فرعون مى‌گويد: «النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ»، كيفر آنها آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى‌شوند و آن روز كه قيامت برپا مى‌شود دستور مى‌دهد: آل فرعون را در سخت‌ترين عذابها وارد كنيد.» [7] از اين تعبيرات هولناك، به خوبى استفاده مى‌شود كه عذاب برزخى نيز شديد و وحشتناك است. آتشش فرياد مى‌زند و شعله‌هايش زبانه مى‌كشد و آب سوزانش سخت جانكاه است.

[1] اين حديث را «ترمذى» در «صحيح» خود از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نقل كرده است (جلد 4، كتاب صفة القيامة، حديث 2460) و علّامه مجلسى در بحار الانوار (جلد 6، صفحه 214 و 218) نقل كرده است.

[2] «حميم» از مادّه «حمّ» (بر وزن غم) به معناى گرمى است و به معناى آب بسيار داغ و سوزان نيز آمده و در عبارت بالا، اشاره به همين معنا است. قرآن مجيد مى‌گويد: «فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ»، آنگاه از آب سوزان مى‌نوشند) (سوره واقعه، آيه 54).

[3] «تصليه» از مادّه «صلى» (بر وزن سعى) است و «صلى» هم به معناى سوزاندن و هم به معناى داخل آتش شدن آمده است، ولى «تصليه» معناى متعدّى دارد، يعنى تنها به معناى سوزاندن مى‌آيد.

[4] «فورات» جمع «فوره» به معناى جوشش است.

[5] «سورات» جمع «سوره» به معناى خشم و غضب است.

[6] «زفير» صداى آتش، هنگام زبانه كشيدن است.

[7] سوره غافر، آيه 46.