كه عبور از آن غير ممكن است و ناله‌ها و فريادها تنها مى‌تواند گوشه‌اى از آلام فراق را براى بازماندگان تخفيف دهد و گرنه كمترين سودى به حال عزيزان از دست رفته ندارد.

سپس در ضمن «ده» جمله كوتاه، سرنوشت جسم و روح انسان را پس از مرگ با اين عبارات تبيين مى‌كند: «حشرات موذى، پوست تن او را از هم مى‌شكافند و سختى‌هاى گور، بدن او را مى‌پوساند، تندبادها آثارش را نابود مى‌كند و گذشت شب و روز، نشانه‌هاى او را از ميان برمى‌دارد، بدنها، پس از طراوت، پژمرده و دگرگون مى‌شوند، و استخوان‌ها بعد از توانايى و قدرت، مى‌پوسند و متلاشى مى‌شوند، اين در حالى است كه ارواح در گرو مسئوليّت سنگين اعمال خويش‌اند، و در آنجا به اسرار نهان (قيامت كه در اين جهان با ديده ترديد به آن نگاه مى‌كردند) يقين حاصل مى‌كنند، (از همه دردناكتر اينكه) نه بر اعمال صالحشان چيزى افزوده مى‌شود و نه از اعمال زشتشان مى‌توانند توبه كنند!» (قد هتكت الهوامّ‌ [1] جلدته، و أبلت النّواهك‌ [2] جدّته‌ [3]، و عفت‌ [4] العواصف آثاره، و محا الحدثان‌ [5] معالمه، و صارت الأجساد شحبة [6] بعد بضّتها، و العظام نخرة [7] بعد قوّتها، و الأرواح مرتهنة

[1] «هوام» جمع «هامّه» به معناى حشرات موذى است و گاه به خصوص حشراتى كه داراى سمّ كشنده هستند، اطلاق شده است.

[2] «نواهك» جمع «ناهكه» به معناى چيزى است كه بدن انسان را كهنه مى‌كند و مى‌پوشاند، اين تعبير در مورد كسى كه لباس را بپوشد تا كهنه شود به كار مى‌رود (گفته مى‌شود: نهك الثّوب).

[3] «جدّه» از مادّه «جديد» به معناى نو و تازه است.

[4] «عفت» از مادّه «عفو» به معناى محو كردن و از ميان بردن و يا پوشاندن است و از آنجايى كه «عفو» از خطا، آن را از بين مى‌برد و يا مى‌پوشاند، در اين مورد به كار مى‌رود. در خطبه بالا به معناى از ميان بردن آثار انسان بعد از مرگ به وسيله تندبادهاست، البته اين در صورتى است كه «حدثان» تثنيه (با كسر نون) باشد و در صورتى كه جمع باشد (با ضمّ نون) به معناى حوادث ناگوار روزگار است.

[5] «حدثان» از مادّه «حدوث» است كه معناى آن روشن است و «حدثان» اشاره به شب و روز است كه پشت سر هم حادث مى‌شوند.

[6] «شحبه» از مادّه «شحوب» به معناى تغيير جسم و لاغر شدن است، در مقابل «بضّه» است كه به معناى طراوت و پر بودن است.

[7] «نخره» صفت مشبهه از مادّه «نخر» (بر وزن ضرر) به معناى پوسيدن و متلاشى شدن است و در خطبه بالا كه به عنوان وصف براى «عظام» ذكر شده، اشاره به استخوان‌هاى پوسيده مى‌باشد.