امّا نعمت اوّل: نعمت عمر است، كه در واقع خمير مايه تمام سعادتها و سرمايه تمام خوشبختى‌ها است. اگر «اميرمؤمنان على عليه السّلام» در «ليلة المبيت» در بستر «پيامبر صلّى اللّه عليه و آله» خوابيد و بزرگترين فضليت را در برابر اين ايثار براى خود فراهم كرد، تنها با بهره‌گيرى از يك شب از عمرش بود و اگر ضربه او در روز «خندق» بر پيكر «عمرو بن عبدود» برتر از عبادت جنّ و انس شد، تنها با استفاده از ساعتى از اين عمر بود، و اگر «شهيدان كربلا» بزرگترين حماسه را در تاريخ بشريّت آفريدند و اسوه و مقتدايى براى همه امّت‌هاى در بند شدند، تنها با استفاده از يك نصف روز از عمرشان بود. آرى اكسير عمر به قدرى گرانبها است كه نعمتى برتر و پربارتر از آن نيست.

ولى خداوند، به لطف و حكمتش پايان عمر هر كس را بر او مخفى داشته! چرا كه به گفته امام صادق عليه السّلام: اگر انسان از مقدار عمر خود، آگاه باشد و ببيند عمرش كوتاه است، پيوسته انتظار مرگ مى‌كشد و همان چند صباح زندگى براى او گوارا نخواهد بود و همانند كسى است كه اموالش در شرف نابودى است و با تمام وجودش فقر و تنگدستى را احساس مى‌كند ... و اگر عمر خود را طولانى ببيند در غرور و غفلت و لذّات و انواع گناهان غوطه‌ور مى‌شود، به اين پندار كه از همه لذّات كام بگيرد و در پايان عمر توبه كند. [1] بنابراين، هم ساعات و ايّام عمر، نعمت است و هم پوشيده بودن مقدار آن.

و امّا نعمت دوم: يعنى درس‌هاى عبرتى كه از پيشينيان در صفحات تاريخ، يا خاطره بزرگسالان و يا در بناها و كاخ‌ها و قبرهايى كه از آنها باقى مانده، آن نيز از مهمترين نعمت‌هاى پروردگار است. زيرا دقّت در اين آثار و همچنين در صفحات تاريخ آنچنان انسان را در جريان تجارب گذشته مى‌گذارد، كه گويى عمر جاودان‌

[1] بحارالانوار، جلد 3، صفحه 83 (با كمى تلخيص).