ميان آنها و آرزوها جدايى افكند و با فرا رسيدن اجل، دامنه آرزوها را برچيد، اين در حالى بود كه به هنگام سلامت، چيزى براى خود نيندوختند و در آغاز زندگى (براى پايانش) عبرت نگرفتند.

شرح و تفسير

همه غرق احسان اوييم!

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه، اشاره به بخشى از نعمت‌هاى مهمّ الهى مى‌كند، نعمت‌هايى كه توجّه به آنها حسّ شكرگزارى انسان را برمى‌انگيزد و انگيزه‌اى براى معرفة اللّه و پرهيزگارى مى‌شود، مى‌فرمايد: « (خداوند) براى شما گوشهايى قرار داد كه آنچه را برايش اهميّت دارد بشنود و حفظ كند و چشمهايى كه تاريكى‌ها را كنار زند (و حقايق را آن گونه كه هست ببيند) و نيز بدنهايى قرار دارد كه اعضا را در بر گرفته است. و در تركيب‌بندى و تداوم عمر، هماهنگ با يكديگرند» جعل لكم أسماعا لتعي ما عناها [1]، و أبصارا لتجلو [2] عن عشاها [3]، و أشلاء [4] جامعة لأعضائها، ملائمة لأحنائها [5]، في تركيب صورها، و مدد عمرها.

[1] «عنا» از مادّه «عنايت» به معناى توجّه و اهتمام، نسبت به چيزى است و ضمير در «عنا» در اينجا ممكن است به خداوند برگردد كه اشاره به اهداف الهى است كه از طريق گوش به انسان مى‌رسد، يا به خود انسان بازمى‌گردد، كه اشاره به اهدافى است كه انسان از طريق گوش به آن مى‌رسد و يا به «ما» برگردد، كه اشاره است به مطالبى كه شنيدن آن براى گوش مهم است.

[2] «تجلو» از مادّه «جلاء» به معناى واضح و آشكار شدن است.

[3] «عشا» از مادّه «عشو» (يا «عشى») به معناى ضعف چشم و ناتوانى آن است و گاه گفته‌اند: به معناى شب كورى است.

[4] «اشلاء» جمع «شلّ» (بر وزن شكل) به معناى عضو و جسد است و در اينجا به معناى جسد آمده، زيرا بعد از آن مى‌گويد: «جامعة لأعضائها» و گاه گفته‌اند: به معناى قطعه گوشت مى‌باشد كه در واقع همان عضلات است. اين معنا نيز در خطبه بالا صادق است.

[5] «احناء» جمع «حنو» (بر وزن حلم) به هر چيزى گفته مى‌شود كه نوعى انحناء و پيچيدگى دارد، مانند بسيارى از استخوانهاى بدن.