شرح و تفسير

تقوا سرنوشت‌سازترين مسأله زندگى انسانها

در بخش دوم از اين خطبه، بعد از حمد و ثناى الهى و شهادت به نبوّت پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله امام عليه السّلام به سراغ سرنوشت‌سازترين مسأله در زندگى انسانها، يعنى تقوا مى‌رود، و همه را توصيه به تقواى الهى مى‌كند، و براى خداوند ده وصف بيان مى‌نمايد كه همه آنها انگيزه تقوا است.

گاه اشاره به نعمت‌هاى فراوان خدا مى‌كند و گاه سخن از حساب و كتاب و جزا به ميان مى‌آورد و گاه به انذارهاى الهى و اتمام حجّت‌ها اشاره مى‌كند و نيز از محدود بودن عمر و امتحان و آزمايش خداوند سخن مى‌گويد، كه هر يك از اينها، به تنهايى مى‌تواند انسان را به سوى تقوا دعوت كند، مى‌فرمايد: «اى بندگان خدا! شما را به تقوا و ترس از خدايى كه مثل‌هايى براى بيان حقايق ذكر كرده است، سفارش مى‌كنم.» (أوصيكم عباد اللّه بتقوى اللّه الّذي ضرب الأمثال).

مثالها و تشبيهاتى كه در قرآن مجيد و سخنان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و معصومين عليهم السّلام آمده و حقايق عقلى را به ذهن آدمى نزديك مى‌كند و در آستانه حس قرار مى‌دهد، گاه به صورت تشبيه محسوس به محسوس است (البته محسوسى روشن‌تر از محسوس اوّل) و گاه معقول به محسوس و گاه محسوس به معقول و گاه معقول به معقول است، و هدف در تمام اينها آن است كه مسايل تربيتى و اوامر و نواهى الهى، كاملا مفهوم و دلنشين گردد و جاى عذر و بهانه‌اى براى كسى باقى نماند. آرى مثالها راه را نزديك مى‌كند و مفاهيم پيچيده را روشن و همگانى مى‌سازد و درجه اطمينان به مسايل را بالا مى‌برد و لجوجان را خاموش مى‌سازد.

سپس مى‌فرمايد: «همان خداوندى كه مدّت زندگى شما را معيّن فرموده است.» و وقّت لكم الآجال‌.