آرى هر كس و هر امّتى سرآمد عمرى دارد و مهر فنا بر جبين همه موجودات خورده است، خواه اين اجل، پايان قطعى زندگى و به اصطلاح «اجل مسمّى» باشد، يا پايان مشروط و «اجل اخترامى». قرآن مجيد مى‌گويد: «وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ»؛ هر امّتى سرآمد عمرى دارد و چون سرآمدشان فرا رسد، نه يك لحظه تأخير مى‌كنند و نه پيشى مى‌گيرند.» [1] و نيز مى‌فرمايد: «كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ»، تمام كسانى كه بر صفحه زمين زندگى مى‌كنند، فانى مى‌شوند». [2] بديهى است انسان هنگامى كه توجّه به ناپايدارى زندگى دنيا و سرآمد عمر، پيدا كند، به سوى تقوا گام برمى‌دارد.

در سومين و چهارمين وصف مى‌فرمايد: «همان خداوندى كه لباس‌هاى زيبا، بر شما پوشانيد و زندگى پروسعت به شما بخشيد». (و ألبسكم الرّياش‌ [3]، و أرفغ‌ [4] لكم المعاش).

در اين تعبير، امام عليه السّلام نخست از مى‌ان تمام نعمت‌ها، مسأله لباس را مطرح كرده سپس به تمام مواهب معاش و زندگى اشاره مى‌كند. اين ذكر خاصّ قبل از عام، شايد از اين جهت باشد كه لباس از مهمترين نعمت‌ها است، نه تنها انسان را از سرما و

[1] سوره اعراف، آيه 34.

[2] سوره الرّحمن، آيه 26.

[3] «الرّياش»- همان گونه كه در متن هم به آن اشاره شده- از مادّه «ريش» به معناى پرهاى پرندگان است، سپس به لباس‌هاى فاخر كه شباهتى به پرهاى زيباى پرندگان دارد، اطلاق شده و بعد از آن به معناى وسيعترى كه هرگونه فراوانى و نعمت است، اطلاق گرديده است.

بعضى از شارحان نهج البلاغه گفته‌اند كه: ريش تنها به معناى لباس نيست، چرا كه در قرآن مجيد در عرض لباس واقع شده است آنجا كه مى‌گويد: «يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ وَ رِيشاً» (اعراف، آيه 26) ولى به نظر مى‌رسد كه اين آيه بر عكس مطلوب او دلالت دارد، چرا كه لباس در واقع دو گونه است:

لباسهايى است كه تنها بدن را مى‌پوشاند و مصداق‌ «يُوارِي سَوْآتِكُمْ» است و لباس‌هايى كه جنبه زينت و زيبايى دارد، قرآن در اين آيه، به هر دو اشاره كرده و به دنبال آن، سخن از لباس تقوا است‌ «وَ لِباسُ التَّقْوى‌ ذلِكَ خَيْرٌ».

[4] «أرفغ» از مادّه «رفغ» (بر وزن هدف) به معناى گستردگى و وسعت است و هنگامى كه در مورد نعمت‌ها به كار رود، اشاره به فزونى نعمت مى‌باشد.