شرح و تفسير

استدلال منطقى در مسأله امامت‌

همان گونه كه در بالا اشاره شد، اين سخن را زمانى امام عليه السّلام ايراد فرمود كه خدمتش عرض كردند: در «سقيفه بنى ساعده»، انصار (نخست خواهان استقلال در خلافت رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بودند و هنگامى كه خواسته آنها از سوى مهاجرين كه گردانندگان اصلى سقيفه بودند ردّ شد) گفتند: «حال كه خلافت ما را به طور استقلال نمى‌پذيريد حداقل اميرى از ما باشد و اميرى از شما (و به صورت شورايى امر خلافت را سامان مى‌دهيم)».

در اينجا بود كه امام عليه السّلام فرمود: «چرا در برابر آنها به اين حديث پيامبر صلّى اللّه عليه و آله استدلال نكرديد كه درباره انصار فرمود: با نيكان آنها به نيكى رفتار كنيد و از بدان آنها درگذريد!» (فهلّا احتججتم عليهم بأنّ رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم وصّى بأن يحسن إلى محسنهم، و يتجاوز عن مسيئهم؟ [1] «حاضران عرض كردند: اين چه دليلى بر ضدّ آنها مى‌شود؟! «قالوا: و ما فى هذا من الحجّة عليهم؟) «امام عليه السّلام فرمود: اگر حكومت و زمامدارى در ميان آنان بود، سفارش درباره آنها (به مهاجران) معنا نداشت». فقال: لو كانت الإمامة فيهم لم تكن الوصيّة بهم‌ بديهى است هنگامى كه سفارش كسى را به ديگرى مى‌كنند مفهومش اين است كه، اختيار كارها به دست سفارش‌شونده است، نه آن كسى كه سفارش او را كرده‌اند.

درست مثل اين كه هنگامى كه پدر خانواده مى‌خواهد به سفر برود، به پسر

[1] اين حديث در «صحيح مسلم» در كتاب «فضائل الصحابة» «باب فضائل الانصار» به اين عبارت از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله نقل شده است:

«إنّ الأنصار كرشي و عيبتي ... فاقبلوا من محسنهم و اعفوا عن مسيئهم‌

، انصار مخزن اسرار و گروه مورد اعتماد من هستند از نيكوكارانشان بپذيريد و بدكارانشان را (به پاس خدماتى كه در اسلام كرده‌اند) عفو كنيد» (صحيح مسلم، جلد 4، صفحه 1949، طبع دار احياء التراث العربى).