نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 2 صفحه : 589
و سرانجام در آخرين جملهها در نكوهش دنيا و شرح بىاعتبارى آن با تشبيه ديگرى
سخن خود را پايان مىدهد و مىفرمايد:
«از دنيا چيزى باقى نمانده مگر به
اندازه ته مانده ظرف آبى، يا جرعه ناچيزى همچون مقدار آبى كه به هنگام كمبود و
جيرهبندى شديد آب به افراد مىدهند، و به اندازهاى كم است كه اگر تشنهاى آن را
بنوشد هرگز عطش او فرو نمىنشيند.» (فلم يبق
منها الّا سملة كسملة [1] الاداوة [2] او
جرعة كجرعة المقلة [3] لو
تمزّزها[4]
الصّديان [5] لم
ينقع [6])، اين جملهها در واقع اشاره به زندگى فرد فرد انسانها است
كه با گذشت زمان به پايان عمر نزديك مىشود، تا خود را براى نوشيدن جرعههاى سرشار
زندگى آماده مىكند مىبيند چيزى در ته ظرف براى نوشيدن باقى نمانده است، تنها به
آن اندازه مانده كه گلويى تر كند و برود، بى آن كه عطش و تشنگى او فرو بنشيند!
تعبير به «سملة» كه در اصل به معنى چيز كم و بىارزش است، و به آب مختصرى كه در ته ظرف باقى
مىماند اطلاق مىشود، و همچنين تعبير به «جرعة
المقلة» كه در جايى گفته مىشود كه مسافران در سفر خود
گرفتار كمبود آب شوند و
[1] «سملة» از ماده «سمل» (بر وزن
حمل) به معنى خالى كردن حوض يا ظرف از باقى مانده آب است، و سمله به آن آب مختصرى
مىگويند كه در ته حوض يا ظرف باقى مىماند، و به همين جهت «اسمال» به معنى اصلاح
در ميان مردم به كار مىرود، گويى باقيمانده كينهها را از دلها مىشويد.
[2] «اداوه» (بر وزن اداره) به معنى
مشك كوچك است كه در قديم به جاى قمقمه از آن استفاده مىكردند، در واقع قمقمهاى
از پوست بوده است.
[3] «مقلة» (بر وزن نقمة) در اصل از
ماده «مقل» (بر وزن نقل) به معنى فرو بردن چيزى در آب و يا در آب فرو رفتن است، و
در قديم در سفرها هنگامى كه گرفتار كمبود آب مىشدند براى جيرهبندى عادلانه آب
سنگريزههايى را در ته ظرف مىگذاشتند، و به اندازهاى آب روى آن مىريختند كه
سنگها را بپوشاند و آن سهم يك نفر بود، و در واقع اين كار براى اندازهگيرى دقيق
بوده است.
[4] «تمزّز» از ماده «مزّ» (بر وزن
خزّ) به معنى مكيدن و نوشيدن يا خوردن است و به گفته مقاييس اللّغه تمزّز مكيدن آب
به طور تدريجى و آهسته است.
[5] «صديان» از ماده «صدى» (بر وزن
عبا)، به معنى عطش شديد است، و صديان به كسى مىگويند كه گرفتار تشنگى شديد شده
است.
[6] «لم ينقع» از ماده «نقع» (بر وزن
نفع)، در اصل به معنى استقرار چيزى است، اين واژه به معنى سيراب شدن و تسكين عطش
آمده است.
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 2 صفحه : 589