خطبه بيست و نهم‌ [1] و من خطبة له عليه السّلام بعد غارة الضّحاك بن قيس- صاحب معاويه- على الحاجّ بعد قصّة الحكمين‌

، و فيها يستنهض اصحابه لما حدث فى الأطراف اين بخشى از خطبه‌اى است كه امام، بعد از حمله ضحاك بن قيس- يكى از دوستان معاويه- به كاروان حاجيان خانه خدا، بعد از داستان حكمين، بيان فرمود و در اين خطبه، به يارانش فرمان مى‌دهد تا در برابر حوادثى كه در اطرافشان مى‌گذرد، به پا خيزند.

خطبه در يك نگاه‌

همان گونه كه در ذكر اسناد خطبه آمد، بعضى از محقّقان، اين خطبه را بخشى از خطبه 27 دانسته‌اند. به نظر مى‌رسد كه واقعيت امر، چنين است، زيرا حال و هواى هر دو خطبه يكى است و هر دو نشان مى‌دهند كه مردم كوفه و عراق، در برابر حملات ايذايى معاويه و شاميان بسيار سست و خونسرد بودند، گويى نمى‌دانستند

[1] به گفته مصادر نهج البلاغه، اين خطبه از خطبه‌هاى معروفى است كه بسيارى از علماء و دانشمندانى كه قبل از سيّد رضى مى‌زيستند آن را نقل كرده‌اند كه از ميان آنها بزرگان زير را مى‌توان نام برد:

1) ابو عثمان جاحظ در البيان و التبيين، جلد 1، صفحه 170.

2) ابن قتيبه دينورى در الإمامة و السياسة، جلد 1، صفحه 150.

3) ابن عبد ربّه در عقد الفريد، جلد 4، صفحه 71.

4) بلاذرى در كتاب أنساب الأشراف، (در شرح زندگى على عليه السّلام)، صفحه 380.

5) قاضى نعمان مصرى در دعائم الاسلام، جلد 1، صفحه 391 (البته با تفاوتهايى با آنچه در نهج البلاغه آمده است).

شارح خوبى مى‌گويد: از بحار الانوار، و احتجاج و ارشاد، استفاده مى‌شود كه اين خطبه، بخش ديگرى از همان خطبه 27 است. شرح نهج البلاغه، خويى، جلد 4، صفحه 21.