توسل به قدرت نظامى باشد، از سر راه بردارد و اين، نوع ديگرى از تهاجم است.

در اينجا، نظر سومى وجود دارد و آن اين كه طبيعت جنگ در اسلام، طبيعت دفاعى است، ولى گاه مسائل دفاعى، تهاجم را ضرورى مى‌سازد.

مثلا، همان مسأله دفاع از مظلومان در بند، يا به تعبير امروز، مداخله بشر دوستانه، گر چه در ظاهر شكل تهاجمى دارد، امّا در واقع دفاع از گروهى است كه تحت ستم واقع شده‌اند و جزيى از جامعه بزرگ انسانى هستند و دفاع از آنها، بر ساير انسان‌هاى متعهّد و مؤمن لازم است.

نيز، تهاجم در مورد دوم- يعنى گشودن راه براى آزادى تبليغات منطقى- نيز نوعى دفاع در مقابل موانع است، يعنى، اگر دشمن، مانعى بر سر راه ايجاد كند، اسلام، اجازه درگيرى را با او مى‌دهد.

تعبيراتى كه در جمله‌هاى نخستين اين خطبه ديده مى‌شود، همه، دليل روشنى بر دفاعى بودن طبيعت جهاد است، چرا كه در يك جا، جهاد به لباس، و در جاى ديگر به زره، و در جاى سوم به سپر تشبيه شده است و مى‌دانيم كه اين هر سه، در واقع از وسايل دفاعى است.

در جمله‌هاى آينده نيز اشارات لطيفى به جملات تهاجمى كه در واقع، جنبه دفاعى دارد، به چشم مى‌خورد از جمله اين كه مى‌فرمايد: (قلت لكم: اغزوهم قبل أن يغزوكم)، من به شما گفتم: پيش از آن كه آنان به شما حمله كنند، شما به آنها حمله كنيد، (يعنى حمله براى پيشگيرى از حملات دشمن).

اين قانون كلى، تنها يك استثناء مى‌تواند داشته باشد و آن، پيكار و مبارزه است براى محو بت پرستى، چرا كه اسلام بت پرستى را بزرگترين خطر براى جامعه انسانى، از نظر معنوى و مادّى، مى‌داند و اجازه مى‌دهد كه براى از بين بردن بت پرستى- در صورتى كه تبليغات منطقى مؤثر نيفتد- دست به جهاد ببرند.

شك نيست كه ممكن است جهانخواران و دولت‌هاى زورگو و ستمگر، از مسأله‌