شرح و تفسير پيوند اخلاق نيك با يكديگر

امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه اشاره به نكته‌اى مى‌كند كه براى شناخت باطن اشخاص غالباً مفيد و مؤثر است، مى‌فرمايد: «هرگاه در انسانى خوى و خصلت خوب و خوشايندى باشد انتظار همانندهايش را نيز (در او) داشته باشيد»؛

(إِذَا كَانَ فِي رَجُلٍ خَلَّةٌ رَائِقَةٌ، فَانْتَظِرُوا أَخَوَاتِهَا)

. «خَلَّةٌ» (به فتح خاء و تشديد لام) به معناى خصلت و خوى و صفات اخلاقى است.

«رَائِقَةٌ» از ماده «روق» (بر وزن ذوق) به معناى زيبا بودن و جلب توجه كردن است و در بعضى از نسخ «رائعة» آمده است كه همان معنا را مى‌رساند.

طبيعى است كه وقتى بر شاخه درختى ميوه خوب و جالبى ببينيم دور از انتظار نيست كه همانند آن در شاخه‌هاى ديگر نيز يافت شود. همچنين هرگاه انسان در جايى به قطعه سنگ قيمتى‌اى برخورد كند چه بسا كه نشانه وجود معدنى از آن در آن‌جا باشد.

اين سخن در وجود انسان دليل روشنى دارد و آن اين‌كه كارهايى كه انسان به‌طور مكرر انجام مى‌دهد يك ريشه باطنى دارد كه در نهاد اوست و اين ريشه باطنى سبب مى‌شود كه مشابهات آن نيز در وى ظاهر گردد.

همان‌گونه كه عكس آن نيز چنين است؛ هرگاه ببينيم انسانى بدزبان و فحاش‌