430 إِنَّ أَخْسَرَ النَّاسِ صَفْقَةً وَ أَخْيَبَهُمْ سَعْياً رَجُلٌ أَخْلَقَ بَدَنَهُ فِي طَلَبِ مَالِهِ، وَ لَمْ تُسَاعِدْهُ الْمَقَادِيرُ عَلَى إِرَادَتِهِ، فَخَرَجَ مِنَ الدُّنْيَا بِحَسْرَتِهِ، وَقَدِمَ عَلَى الْآخِرَةِ بِتَبِعَتِهِ.

امام عليه السلام فرمود:

زيانكارترين مردم در دادوستد و نااميدترين آن‌ها در تلاش و سعى، كسى است كه بدن خود را براى رسيدن به آرزوهاى درازش فرسوده كرده ولى مقدرات، او را براى رسيدن به خواسته‌هايش يارى ننموده است؛ با حسرت از دنيا بيرون رفته و با گناهانش در سراى آخرت گام نهاده است. [1]

[1]. سند گفتار حكيمانه:

مرحوم خطيب در اين‌جا تنها مدرك ديگرى كه به آن اشاره كرده غررالحكم است كه با تفاوت نسبتاً مختصرى اين گفتار حكيمانه را آورده است. (مصادر نهج‌البلاغه، ج 4، ص 310).

اضافه مى‌كنيم: ابن دمشقى (متوفاى 871) در كتاب جواهر المطالب همين مضمون را با تفاوت قابل توجهى به اين صورت ذكر كرده است: «إنّ أخْيَبَ النّاسِ سَعْياً وأخْسَرَهم صَفقةً مَن أخْلَق بدَنَه فى آمالِهِ وشُغِل بها عن مَعادِه ومآلِه، ولم تُوافِقْه الأقدارُ على مُرادِه و قَدِم على آخرَتِه بغيرِ زادِه» (جواهر المطالب، ج 2، ص 144) كتاب مزبور گرچه بعد از نهج‌البلاغه گردآورى شده ولى تفاوت آن نشان مى‌دهد كه از منبع ديگرى آن را اخذ كرده است.

در كتاب تمام نهج‌البلاغه نيز اين كلام حكيمانه با تفاوت‌هايى ضمن وصاياى على عليه السلام به فرزندش امام مجتبى عليه السلام ذكر شده است (تمام نهج‌البلاغه، ص 978).