دهد و خوى حيوانى خود را ظاهر و آشكار سازد و اضافه بر اين بر آتش خشم سفيه و نادانى كه در برابر او به درشت‌گويى وپرخاشگرى برخاسته افزوده مى‌شود و ناسزاهاى ديگرى مى‌گويد و اى بسا عيوب پنهانى انسان را نيز آشكار سازد.

بنابراين حلم تمام اين‌ها را مى‌پوشاند و از ضايعات حاصل از آن جلوگيرى مى‌كند.

قرآن مجيد درباره پرهيزكاران راستين صفاتى را در سوره آل عمران برشمرده كه از جمله آن‌ها اين است: « «وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ»؛ آنهايى كه بر خشم خود مسلط مى‌شوند و غضب خود را فرو مى‌نشانند و مردم (نادان و خطاكار) را مى‌بخشند». [1]

در حديثى از امام على بن موسى‌الرضا عليه السلام آمده است:

«لَا يكُونُ الرَّجُلُ عَابِداً حَتَّى يكُونَ حَلِيما

؛ انسان بنده واقعى خدا نخواهد بود مگر آن زمانى كه صاحب حلم و بردبارى شود». [2]

در حكمت 211 نيز خوانديم كه امام عليه السلام مى‌فرمايد:

«وَالْحِلْمُ فِدَامُ السَّفِيه‌

؛ حلم و بردبارى، دهان‌بند سفيهان است».

در حديث پرمعناى ديگرى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم:

«إِذَا وَقَعَ بَينَ رَجُلَينِ مُنَازَعَةٌ نَزَلَ مَلَكَانِ فَيقُولَانِ لِلسَّفِيهِ مِنْهُمَا قُلْتَ وَ قُلْتَ وَ أَنْتَ أَهْلٌ لِمَا قُلْتَ سَتُجْزَى بِمَا قُلْتَ وَ يقُولَانِ لِلْحَلِيمِ مِنْهُمَا صَبَرْتَ وَ حَلُمْتَ سَيغْفِرُ اللَّهُ لَكَ إِنْ أَتْمَمْتَ ذَلِكَ قَالَ فَإِنْ رَدَّ الْحَلِيمُ عَلَيهِ ارْتَفَعَ الْمَلَكَانِ‌

؛ هنگامى كه ميان دو نفر نزاعى رخ دهد دو فرشته الهى در آن‌جا نازل مى‌شوند. به سفيه مى‌گويند: آنچه مى‌خواستى گفتى و همه آن سزاوار خود توست و به زودى كيفر سخنانت را خواهى ديد و به حليم مى‌گويند: صبر كردى و بردبارى نشان دادى خداوند به زودى تو را مى‌آمرزد اگر

[1]. آل عمران، آيه 134.

[2]. كافى، ج 2، ص 111، ح 1.