نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 15 صفحه : 364
فرصت را غنيمت مىشمرد تا كاملترين مرحله توبه و استغفار را بيان كند.
نخست به او مىفرمايد: «مىدانى استغفار يعنى چه؟»؛
(أَتَدْرِي مَا الاسْتِغْفَارُ؟)
. اين استفهام در واقع استفهام انكارى است يعنى تو حقيقت استغفار را
نمىدانى، بگذار براى تو شرح دهم.
سپس مىافزايد: «استغفار مقام بلندمرتبهگان است»؛
(الاسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ الْعِلِّيِّينَ)
. «عليين» جمع «عِلى» (بر وزن ملى) در اصل به معناى مكان بلند يا اشخاصى است
كه در محل بالا مىنشينند و به اشخاص والامقام كه ازنظر معنوى در مكان بالايى
هستند نيز اطلاق مىشود. بعضى نيز گفتهاند كه ذكر عليين به صيغه جمع به منظور
تأكيد است يعنى
(عُلُوٌّ فِى عُلُوٍّ)
ولى در كلام امام عليه السلام به معناى اشخاص والامقام مىباشد و معناى جمله
اين است كه استغفار، مقام بلندپايگان نزد خداست و آنها هستند كه از هر ترك اولايى
استغفار مىكنند؛ استغفارى كه جامع شرايط باشد (شرايط مذكور، در ادامه مىآيد).
آنگاه امام عليه السلام در تفسير اين سخن مىفرمايد: «استغفار واژهاى است كه
بر شش معنا اطلاق مىشود (و مراحل ششگانهاى دارد)»؛
(وَهُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّةِ مَعَانٍ)
. آنگاه امام عليه السلام به شرح اين مقامات ششگانه پرداخته، مىفرمايد:
«نخست پشيمانى از اعمال گذشته و دوم تصميم بر ترك هميشگى آنها در آينده است»؛
. به يقين، كسى كه در مقام استغفار و توبه برمىآيد بايد از گذشته خويش
پشيمان باشد و كسى كه از گذشته خويش واقعاً پشيمان است بايد تصميم بر ترك آنها در
آينده داشته باشد. چگونه ممكن است كسى از خدا تقاضاى عفو گناهى را كند اما در عين
حال از انجام آن پشيمان نباشد و يا تصميم به تكرار آن در آينده داشته باشد؟ اين دو
از اركان قطعى استغفار و توبه است و بدون آن توبه مفهومى نخواهد داشت.
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 15 صفحه : 364