شرح و تفسير رئيس صفات پسنديده‌

امام عليه السلام در اين گفتار كوتاه و حكيمانه به نكته مهمى درباره رابطه تقوا با صفات برجسته و اخلاق انسانى بيان مى‌كند، مى‌فرمايد: «پرهيزكارى، رئيس صفات پسنديده است»؛

(التُّقَى‌ [1] رَئِيسُ الْأَخْلَاقِ‌)

. براى پى بردن به عمق كلام امام عليه السلام لازم است نخست مفهوم تقوا را آن‌چنان‌كه هست بدانيم.

تقوا در اصل از ماده «وقاية» به معناى نگهدارى يا خويشتن‌دارى گرفته شده و به گفته راغب در مفردات «وقاية» در اصل به معناى نگهدارى اشيا در برابر امورى است كه به آن‌ها زيان مى‌رساند و تقوا به معناى قراردادن روح و فكر در پوشش حفاظتى در برابر خطرها و گناهان است.

بنابراين، تقوا آن حالت خداترسى و احساس مسئوليت درونى است كه بازدارنده انسان در برابر سرپيچى از فرمان خداست.

عبداللَّه بن معتز (متوفاى قرن سوم) اين سخن را به شعر درآورده و گفته است:

[1]. «تقى» جمع «تقاة» به معناى تقواست و گاه به‌صورت مفرد و به معناى مصدرى همانند تقوا استعمال شده است.