مَكايِدِهم‌

؛ با مردم مدارا كن تا از دشمنى آن‌ها و كيد و مكرشان در امان باشى». [1]

مرحوم كلينى در كتاب شريف كافى در جلد دوم بابى تحت عنوان «باب المداراة» مطرح كرده كه در ذيل آن روايات متعددى آورده است ازجمله در حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى‌كند:

«ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ يكُنَّ فِيهِ لَمْ يتِمَّ لَهُ عَمَلٌ وَرَعٌ يحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِى اللَّهِ وَ خُلُقٌ يدَارِى بِهِ النَّاسَ وَ حِلْمٌ يرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجَاهِلِ‌

؛ سه چيز است كه در هركس نباشد هيچ كارى از كارهاى او سامان نمى‌پذيرد: ورع و تقوايى كه او را از معصيت خدا بازدارد و اخلاقى كه او را به مدارا كردن با مردم وادارد و حلم و بردبارى‌اى كه جهل جاهلان را با آن از خود دور سازد». [2]

در حديث ديگرى از آن حضرت اين مسأله با تأكيد بيشترى عنوان شده است، مى‌فرمايد:

«أَمَرَنِى رَبِّى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ كَمَا أَمَرَنِى بِأَدَاءِ الْفَرَائِضِ‌

؛ پروردگارم مرا به مدارا كردن با مردم دستور داده همان‌گونه كه دستور به فرائض و واجبات داده است». [3]

و در حديث سومى باز هم تأكيد بيشترى در اين زمينه شده، مى‌فرمايد:

«مُدَارَاةُ النَّاسِ نِصْفُ الْإِيمَانِ وَ الرِّفْقُ بِهِمْ نِصْفُ الْعَيشِ‌

؛ مدارا كردن با مردم نصف ايمان است و رفاقت با آن‌ها نصف زندگى است». [4]

كلام امام عليه السلام درباره هماهنگى با اخلاق مردم و احاديث متعددى كه در بالا از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله درمورد مدارا كردن با خلق خدا و رفاقت با آن‌ها نقل كرديم نشانه روشنى از روح اجتماعى تعليمات اسلام است كه تا چه‌اندازه مسائل مختلف اخلاقى و روانى را براى هم‌زيستى مسالمت‌آميز با مردم مورد توجه قرار داده است.

[1]. غررالحكم، ح 10179.

[2]. كافى، ج 2، ص 116، ح 1.

[3]. همان، ص 117، ح 4.

[4]. همان، ح 5.