است كه علاقه به چيزى پيدا كند كه باعث ذلت او گردد». [1]

در سومين نكته حكمت‌آميز مى‌فرمايد: «آن‌كس كه با تلاش معتدل و صحيح چيزى را به‌دست نياورد با تلاش ناصحيح چيزى به‌دست نخواهد آورد»؛

(مَنْ لَمْ يُعْطَ قَاعِداً لَمْ يُعْطَ قَائِماً)

. منظور امام عليه السلام اين است كه انسان بايد براى به‌دست آوردن روزى، از راه‌هاى صحيح و معقول وارد شود؛ حرص و طمع را كنار بگذارد و گمان نكند هميشه تلاش بيشتر سبب درآمد بيشتر است زيرا اگر چيزى براى انسان مقدر نشده باشد هرقدر هم تلاش و كوشش كند به آن نخواهد رسيد.

بعضى از شارحان، اين جمله را چنين معنا كرده‌اند: اگر چيزى را به انسان با مدارا ندهند، با زور نخواهند داد.

ولى ظاهر همان است كه در تفسير بالا گفتيم.

و شبيه آن، تفسير ديگرى است كه در كلام ابن‌ابى‌الحديد آمده است و مى‌گويد:

اگر چيزى را بدون كوشش به انسان ندهند با كوشش به او نخواهند داد.

البته اين سخن اگر ناظر به رزق مقسوم باشد قابل قبول است اما روزى‌هايى كه مشروط به تلاش است نمى‌تواند در اين تفسير بگنجد.

آنگاه امام عليه السلام در آخرين جمله دورنمايى از زندگانى دنيا را نشان مى‌دهد كه همه حوادث را در دل خود دارد و دستور جامعى براى برخورد با اين حوادث بيان مى‌كند، مى‌فرمايد: «دنيا دو روز است: روزى به سود توست و روزى به زيان تو. در آن روز كه به سود توست مست و مغرور مباش و آن روز كه به زيان توست صابر و شكيبا باش»؛

(الدَّهْرُ يَوْمَانِ: يَوْمٌ لَكَ، وَيَوْمٌ عَلَيْكَ؛ فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ، وَإِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ!)

. «تبطر» از ماده «بطر» (بر وزن ضرر) به معناى غرور و مستى حاصل از فزونى‌

[1]. كافى، ج 2، ص 320، ح 1.