بعضى از شارحان اين دو وصف را به يك معنا برگردانده و مترادف دانسته‌اند در حالى كه ظاهراً چنين نيست.

در حديثى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم:

«الْمُؤمِنُونَ هَيّنُونَ لَيّنُونَ كَالْجَمَلِ الْأَلُوفِ إذا قُيّدَ انْقادَ وَإنْ أُنيخَ اسْتَناخَ؛

مؤمنان نرمخو و آسان‌گيرند، مانند شتر رام كه او را به هر طريق (صحيح و مناسبى) ببرند منقاد و مطيع است (در بعضى از روايات در اين فقره آمده است: «وَإنْ انيخَ عَلى‌ صَخْرَةٍ اسْتَناخَ؛ اگر او را روى قطعه سنگى بخوابانند مى‌خوابد)». [1]

بديهى است كه منقاد بودن مؤمن در برابر دوستانى است كه او را دعوت به خير و صلاح مى‌كنند.

اين سخن را با حديث ديگرى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله پايان مى‌دهيم، فرمود:

«لَأُخْبِرَنَّكُمْ عَلى‌ مَنْ تَحْرِمُ النّارُ عَلَيْهِ غَداً؟ عَلى‌ كُلّ هَيّنٌ لَيّنٌ قَريبٍ سَهْلٍ؛

آيا به شما خبر بدهم كه آتش دوزخ فرداى قيامت بر چه كسى حرام مى‌شود؟ بر كسانى كه نرمخو و ملايم و صميمى و آسان‌گير هستند». [2]

آن‌گاه امام عليه السلام در هفدهمين و هجدهمين اوصافى كه براى مؤمنان راستين بيان كرده و گفتار خود را با آن پايان مى‌دهد، مى‌فرمايد: «دلش از سنگ خارا (در برابر حوادث سخت و دشمنان خطرناك) محكم‌تر و سخت‌تر و (در پيشگاه خدا) از برده تسليم‌تر است»؛

(نَفْسُهُ أَصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ، وَهُوَ أَذَلُّ مِنَ الْعَبْدِ)

. آرى! مؤمنان از نظر روحى فوق‌العاده قوى و نيرومندند، به‌گونه‌اى كه در روايات به كوه تشبيه شده‌اند. مرحوم مولا محمد صالح مازندرانى در شرح اصول كافى‌ مى‌گويد: در حديثى آمده است:

«الْمُؤمِنُ كَالْجَبَلِ لاتُحَرّكُهُ الْعواصِفُ؛

مؤمن همچون كوه است كه تندبادها او را تكان نمى‌دهد». [3]

[1]. اعلام الدين، ص 110.

[2]. ارشادالقلوب، ج 1، ص 195.

[3]. شرح اصول كافى (ملّا محمد صالح مازندرانى)، ج 9، ص 181.