شهوانى به داشتن عفت و كمال قوه غضبى به داشتن شجاعت است و از آنجا كه فروتنى در مقابل ثروتمند براى ثروتش موجب علاقه زياد به دنيا و خارج شدن از فضيلت عفت مى‌شود و همچنين سبب بيرون رفتن از دايره حكمت و دانش است كه بايد هر چيز را به جاى خود بگذارد به اين ترتيب دو ركن از اركان سه‌گانه فضليت و كمال انسانى از بين مى‌رود. [1]

ولى اين توجيه قابل نقد است، زيرا چنين كسى فضيلت سوم او كه شجاعت است نيز براى اين خضوع ذليلانه از بين مى‌رود، بنابراين هر سه ركن فضيلت از ميان رفته است.

3. توجيه سوم اين است كه منظور از دو ثلث، بخش اعظم دين است كه مجازا اطلاق دو ثلث بر آن شده، زيرا انسانى كه در برابر غير خدا براى غنايش تواضع مى‌كند و او را در واقع روزى‌رسان خود مى‌پندارد آلوده به شرك شده است و مى‌دانيم كه توحيد، اعظم بخش‌هاى دين است.

در حديثى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم: هنگامى كه آيه شريفه‌ «لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ‌ ...»؛ (بنابر اين،) هرگز چشم خود را به مواهب مادّى، كه به گروه‌هايى از آنها داديم، مدوز» نازل شد. [2] پيغمبر صلى الله عليه و آله بيان مشروحى فرمود؛ از جمله فرمود:

«مَنْ أَتى‌ ذا مَيْسَرَةٍ فَتَخَشَّعَ لَهُ طَلَبَ ما في يَدَيْهِ ذَهَبَ ثُلْثا دينِهِ‌

؛ كسى كه نزد ثروتمندى برود و به اميد استفاده آنچه او در اختيار دارد، در برابر او خضوع كند دو سوم دينش بر باد رفته است».

سپس امام صادق عليه السلام به راوى اين روايت (مفضل بن عمر) فرمود: (در تفسير اين جمله) عجله نكن. كسى كه نزد ديگرى برود كه داراى امكاناتى است و او را احترام و توقير كند گاهى لازم است كه چنين كارى را انجام دهد، زيرا مى‌خواهد

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ميثم، ذيل حكمت مورد بحث.

[2]. طه، آيه 131.