امام عليه السلام در اين بيان پربار در جواب شخصى كه موعظه و اندرزى از او خواست به سى مورد از رذائل اخلاقى اشاره كرده و با بيان شيوا و قريب به استدلال از آن نهى مى‌كند.

(قَالَ عليه السلام: لِرَجُلٍ سَأَلَهُ أَنْ يعِظَهُ)

. مى‌فرمايد:

1. «از كسانى نباش كه بدون عمل اميد سعادت اخروى دارد»؛

(لَا تَكُنْ مِمَّنْ يرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيرِ الْعَمَلِ). [1]

به گفته مرحوم مغنيه در فى ظلال‌ انسان براى رسيدن به متاع حقير دنيا بدون تلاش و سعى و كوشش هرگز به مقصود نمى‌رسد، پس چگونه براى رسيدن به نعمت‌هاى پرارزش الهى در آخرت كه نه چشمى همانند آن را ديده و نه گوشى وصف آن را شنيده و نه بر قلب انسانى خطور كرده مى‌تواند بدون سعى و كوشش برسد. [2]

قرآن مجيد در آياتى چند بر اين معنا تأكيد فرموده؛ در يك جا مى‌فرمايد:

«وَأَنْ لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى‌* وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى‌»؛ واين‌كه براى انسان چيزى جز (حاصل) سعى وكوشش او نيست، واين‌كه تلاش او به زودى ديده مى‌شود». [3]

در جاى ديگر مى‌فرمايد: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى‌ نَصْرُ اللَّهِ»؛ آيا گمان كرديد داخل بهشت مى‌شويد، بى‌آنكه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه سختى‌ها و زيان‌ها به آنها رسيد، و آن چنان بى‌قرار شدند كه پيامبر و افرادى كه با او ايمان آورده بودند گفتند: پس يارى خدا كى خواهد آمد؟!». [4]

[1]. تعبير به «ممّن يرجو» نشان مى دهد كه جمله «يرجو» در واقع به معناى صيغه جمع است، هر چندبه ظاهر مفرد مى باشد و به همين دليل تمام صيغه هاى مفرد رادر ابن حديث طولانى به صورت جمع ترجمه كرديم.

[2]. فى ظلال نهج البلاغه، ج 4، ص 318.

[3]. نجم، آيه 39 و 40.

[4]. بقره، آيه 214.