شرح و تفسير روزه‌داران بى‌نصيب و شب زنده‌داران بى‌خبر!

مى‌دانيم عبادات نيز مانند انسان، روح و جسمى دارند. امام عليه السلام در اين كلام حكيمانه‌اش اشاره به عبادات بى‌روح و كم‌نتيجه يا بى‌نتيجه كرده مى‌فرمايد: «چه بسيار روزه‌دارانى كه از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى بهره‌اى نمى‌برند و چه بسيار شب زنده دارانى كه از قيام شبانه خود جز بى‌خوابى و خستگى ثمره‌اى نمى‌گيرند. آفرين بر خواب هوشمندان و افطارشان»؛

(كَمْ مِنْ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَالظَّمَأُ، وَكَمْ مِنْ قَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ وَالْعَنَاءُ، حَبَّذَا نَوْمُ الْأَكْيَاسِ وَإِفْطَارُهُمْ)

. «سَهَر» (بر وزن سفر) به معناى شب‌بيدارى و «عَناء» به معناى رنج و تعب است.

همان‌گونه كه در بالا اشاره شد عبادات، ظاهرى دارد و باطنى يا صورتى و سيرتى؛ صورت عبادات افعالى است كه در ظاهر بايد انجام شود؛ ولى باطن آنها فلسفه‌هاى تربيتى است كه نتيجه آن قرب الى الله است. براى رسيدن به اين نتايج قناعت به شكل عبادات كافى نيست بلكه توجه به آداب آن نيز لازم است.

مثلًا در نماز اگر حضور قلب نباشد و انسان اذكار و افعال آن را در حالى بجا آورد كه فكر او مشغول برنامه‌هاى دنياى مادى اوست به يقين از نتايج تربيتى آن كه باز داشتن از گناه (نهى از فحشا و منكر) و قرب الى اللَّه‌

(الصَّلاةُ قُرْبانُ كُلُّ تَقِىٍّ) [1]

[1]. كافى، ج 3، ص 265.