از «قُسّ بن ساعده»، در سياست بالاتر از «عمر بن خطاب» و در زيبايى زيباتر از «مصعب بن زبير» و در عفت پاكدامن‌تر از يوسف و ... (در حالى كه واقعاً چنين نبود.) ولى هنگامى كه نظر هارون درباره او تغيير كرد صفاتى را هم كه داشت مورد انكار قرار داد. [1]

چرا چنين است؟ دليل آن چند چيز است:

نخست اين‌كه متملقان و مداحان براى نزديك شدن به اين افراد دروغ‌هاى زيادى به هم مى‌بافند و به آنها نسبت مى‌دهند و زبان به زبان نقل مى‌شود، كم‌كم اشخاص باور مى‌كنند كه واقعيتى در كار است و به عكس، كسانى كه نسبت به افرادى حسادت دارند و به هنگام قدرت آنها نمى‌توانند چيزى درباره آنها بگويند وقتى قدرتشان از دست رفت هر نسبت ناروايى را به آنان مى‌دهند و تمام فضايل‌شان را نيز زير سؤال مى‌برند.

علت ديگر اين است كه يكى از صفاتى كه در بسيارى از افراد به‌طور طبيعى ديده مى‌شود قهرمان سازى است؛ سعى دارند كسانى را به عنوان قهرمان در فنون و علوم و مسائل مختلف به جهان عرضه كنند و همين امر سبب مى‌شود كه محاسن ديگران را به حساب آنان بگذارند و در مقابل، عده‌اى به اصطلاح حس ضعيف‌كشى دارند كه اگر كسى در جامعه ضعيف و ناتوان شد، هر بلايى بتوانند به سرش مى‌آورند.

به يقين يك جمعيت مؤمن و سالم و با انصاف از اين امر بركنارند. اقبال و ادبار دنيا نسبت به افراد در نظر آنها تأثيرگذار نيست هميشه حق را مى‌گويند و از حق طرفدارى مى‌كنند.

[1]. شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد، ج 18، ص 18.