همين عبارت با اندك تفاوتى در ذيل خطبه 110 نهج‌البلاغه نيز آمده است.

در حديث ديگرى در غررالحكم‌ از همان حضرت مى‌خوانيم:

«عِلْمٌ لا يُصْلِحُكَ ضَلالٌ وَمالٌ لا يَنْفَعُكَ وَبالٌ؛

دانشى كه تو را اصلاح نكند گمراهى است و ثروتى كه تو را (در راه خشنودى خدا) سودى نبخشد بدبختى است». [1]

اين احتمال نيز وجود دارد كه منظور از «جهل» صفات جاهلانه‌اى مانند غرور و تكبر و خودخواهى و سودجويى و رياكارى باشد؛ هر گاه علم با اين صفات نكوهيده جاهلانه همراه گردد عالم را به نابودى مى‌كشاند، همان‌گونه كه در طول تاريخ مصاديق زيادى دارد. آيا طلحه و زبير عالم به احكام اسلام و قرآن نبودند؟ آيا موقعيت على عليه السلام را در اسلام و نزد پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نمى‌شناختند؟ چه شد كه علمشان سودى به آنها نبخشيد؟ آيا جز اين است كه جاه‌طلبى و پيروى از هواى نفس آنها را به جنگ جمل كشانيد و نه تنها علمشان به حالشان سودى نداشت، بلكه صفات جاهلانه آنها سبب مرگشان در دنيا و مجازاتشان در آخرت شد. حدود هفده هزار نفر از مسلمانان را به كشتن دادند و هرگز به مقصدشان نيز در دنيا نرسيدند.

نيز احتمال مى‌رود منظور اين باشد كه ظواهرى از علم دارد ولى به عمق آن نرسيده است و به تعبيرى ديگر، علم او فاقد بصيرت است همان‌گونه كه در حديثى از امام صادق عليه السلام مى‌خوانيم:

«الْعامِلُ عَلى غْيرِ بَصيرَةٍ كَالسَّائِرِ عَلى‌ غَيْرِ الطَّريقِ فَلا تُزيدُهُ سُرْعَةُ السَّيْرِ مِنَ الطَّريقِ إلّا بُعْداً؛

آن كس كه بدون بينش و بصيرت عمل مى‌كند همانند كسى است كه در بيراهه گام بر مى‌دارد، چنين كسى هر قدر تندتر برود از راه اصلى دورتر مى‌شود». [2]

جمع ميان اين تفسيرها نيز مانعى ندارد.

[1]. غررالحكم، ح 193.

[2]. من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 401.