اللَّهَ رَجَاءً لَوْ جِئْتَهُ بِذُنُوبِ الثَّقَلَيْنِ لَرَحِمَك؛

از خداوند آن‌گونه بترس كه اگر تمام عبادات و اعمال نيك جن و انس را انجام داده باشى امكان دارد به سبب لغزشى تو را مجازات كند و آن‌قدر به رحمت خدا اميدوار باشد كه اگر تمام گناه جن و انس را كرده باشى امكان دارد تو را (به موجب توبه واستغفار و امر خيرى) رحمت كند». [1]

قرآن مجيد نيز با صراحت مى‌گويد: « «إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ»؛ از رحمت خدا تنها كافران مأيوس مى‌شوند». [2]

شايان توجه است كه ابن ابى‌الحديد در شرح اين كلام سخنى با نظر موافق از ربيع بن خثعم نقل مى‌كند كه بسيار نادرست به نظر مى‌رسد و آن اينكه او مى‌گفت: هيچ كس نگويد: «أسْتَغْفِرُ اللَّهِ وَ أتُوبُ إلَيْهِ» چرا كه ممكن است دروغ و گناه باشد اگر به آن عمل نكند، و به جاى آن بگويد:

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لى‌ وَتُبْ عَلَىَّ»

(خدايا مرا ببخش و به سوى من باز گرد (و رحمت خود را فرو فرست).

اين سخن با تعبيرات زيادى كه به عنوان استغفار در دعاها وارد شده سازگار نيست. اضافه بر اين در قرآن امر به استغفار شده از جمله در داستان نوح مى‌خوانيم:

«اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً» [3] و در آيات متعدد ديگرى نيز همين تعبير ديده مى‌شود. گويى ربيع بن خثعم آشنايى چندانى با اين آيات قرآنى نداشته است.

افزون بر اين، اگر انسان واقعاً به سوى خدا باز نگردد و از او طلب غفران نكند چگونه ممكن است خداوند به سوى او برگردد و او را مشمول رحمت كند؟ آيا مى‌توان گفت: خدايا! ما گناه را ادامه مى‌دهيم اما تو ما را ببخش! ما از تو دور مى‌شويم ولى تو به ما نزديك شو؟! چه گفتار بى‌اساسى!

كوتاه سخن اينكه هيچ‌گونه تفاوتى ميان‌

«أسْتَغْفِرُ اللَّه»

و

«أللَّهُمَّ اغْفِر لى‌»

نيست.

[1]. كافى، ج 3، ص 67، ح 1.

[2]. يوسف، آيه 87.

[3]. نوح، آيه 10.