اين تشويق‌ها منطقى به نظر مى‌رسيد.

اما تالى فاسدها همان است كه در حديث پربار بالا آمده كه فشرده آن در نهج‌البلاغه و مبسوطش در كافى‌ و بحارالانوار است و آن اين‌كه مسئله بعثت انبيا و نزول كتاب‌هاى آسمانى و معاد و سؤال برزخ و قيامت و بهشت و دوزخ بنابر عقيده جبر همگى زير سؤال مى‌رود. اين امور نه تنها با عدل خداوند سازگار نيست، بلكه با حكمت او نيز نمى‌سازد و كارى غير منطقى و غير عاقلانه است، زيرا اگر خداوند عاصيان و ظالمان را مجبور به ظلم و عصيان كرده چگونه عدالت و حكمت او اجازه مى‌دهد آنها را به دوزخ ببرد و اگر پيامبران و امامان و صالحان را به كارهاى نيك مجبور كرده بردن آنها به بهشت حكيمانه نيست چون از نزد خود كارى انجام نداده‌اند.

اين سخن را با حديث پرمعنايى كه مرحوم علامه مجلسى در بحارالانوار از كتاب‌ طرائف‌ سيد بن طاوس نقل كرده پايان مى‌دهيم. او مى‌نويسد: حجاج بن يوسف نامه‌هايى به چهار نفر از علماى معروف آن زمان نوشت: حسن بصرى، عمرو بن عبيد، واصل بن عطا و عامر شعبى كه (بهترين) آنچه را درباره قضا و قدر به آنها رسيده است براى او بنويسند.

حسن بصرى چنين نوشت: بهترين چيزى كه (در اين زمينه) به من رسيده سخنى است كه از امام امير مؤمنان على بن ابى‌طالب شنيده‌ام كه فرمود:

«أَتَظُنُّ أَنَّ الَّذِي نَهَاكَ دَهَاكَ وَإِنَّمَا دَهَاكَ أَسْفَلُكَ وَأَعْلَاكَ وَاللَّهُ بَرِي‌ءٌ مِنْ ذَاكَ؛

آيا گمان مى‌كنى كسى كه تو را از كارى نهى كرده به آن تشويق نموده است در حالى كه آنچه تو را تشويق به كارهاى خلاف مى‌كند پائين وبالاى توست و خداوند از آن بيزار است».

واصل بن عطا نيز نوشت: بهترين چيزى كه در قضا و قدر شنيده‌ام سخن امام امير مؤمنان على بن ابى‌طالب است كه فرمود:

«لَوْ كَانَ الزُّورُ (الوزر) فِي الْأَصْلِ مَحْتُوماً كَانَ الْمُزَوَّرُ فِي الْقِصَاصِ مَظْلُوماً؛

هرگاه گناه اجبارى باشد اگر كسى كه‌