شرح و تفسير دلايل بطلان مكتب جبر

اين كلام پربار همان‌گونه كه در ذكر اسناد آن آمد، از سخنان مهم و معروفى است كه از امير مؤمنان على عليه السلام در زمينه قضا و قدر (و جبر و اختيار) نقل شده و يكى از بهترين طرق حل اين مسئله است. مرحوم سيّد رضى بخشى از آن را گزينش كرده و صدر حديث را نياورده است.

ما براى روشن شدن محتواى حديث به‌طور كامل صدر آن را از كتاب‌ كافى‌ مى‌آوريم و آن چنين است: امير مؤمنان على عليه السلام پس از بازگشت از جنگ صفين در كوفه بود كه پيرمردى آمد در برابر آن حضرت دو زانو نشست و عرض كرد:

اى امير مؤمنان به ما خبر ده كه آيا رفتن ما به سوى اهل شام به قضا و قدر الهى بود؟

امير مؤمنان عليه السلام فرمود: آرى اى پيرمرد. شما هيچ تپه‌اى را بالا نرفتيد و هيچ دره‌اى را فرود نيامديد مگر اين‌كه به قضا و قدر الهى بود.

پيرمرد گفت: اگر چنين باشد پس ما در برابر اين همه زحمت اجر و پاداشى نخواهيم داشت.

امام عليه السلام فرمود: خاموش باش اى پيرمرد! به خدا سوگند خداوند پاداش بزرگى براى شما در مسير اين راه قرار داد و همچنين در توقف‌هايى كه داشتيد و نيز در بازگشتتان. شما در هيچ يك از اين حالات مكره و مجبور نبوديد.