شرح و تفسير چهار نقطه ضعف‌

امام عليه السلام در اين حكمت والا به چهار نقطه ضعف اخلاقى و اجتماعى انسان اشاره مى‌كند و آثار سوء هر يك را بر مى‌شمرد تا همگان از آنها فاصله بگيرند.

نخست مى‌فرمايد: «بخل ننگ است»؛

(الْبُخْلُ عَارٌ)

. بخل آن است كه انسان حاضر نباشد چيزى از مواهب خداداد را در اختيار ديگران بگذارد، هرچند امكانات او بسيار بيش از نيازهاى او باشد و نقطه مقابل آن سخاوت و كرم است كه گاه سبب مى‌شود انسان حتى وسائل مورد نياز خود را به ديگران ببخشد و خود به كمترين مواهب حيات قناعت كند.

عار بودن بخل و افتخار بودن كرم و سخاوت بر كسى پوشيده نيست، زيرا اولًا بخل سبب نفرت مردم از بخيل مى‌شود و افراد نزديك و دور از او فاصله مى‌گيرند و ثانيا بخل سبب سنگدلى و قساوت است، زيرا بخيل ناله مستمندان را مى‌شنود و چهره رقت‌بار آنها را مى‌بيند و در عين حال به آنها كمكى نمى‌كند و اين مايه قساوت است. ثالثا بخل سبب مى‌شود كه بسيارى از منابع اقتصادى از گردش تجارى سالم خارج شود و به صورت كنز و اندوخته در آيد در حالى كه گروه‌هايى در جامعه ممكن است به آن نياز داشته باشند. رابعاً افراد بخيل گاه به زن و فرزند خود نيز تنگ و سخت مى‌گيرند به اندازه‌اى كه مرگ او را آرزو مى‌كنند و اين عار و ننگ ديگرى است. خامسا افراد بخيل به سبب دلبستگى‌