شرح و تفسير خوشا به حال چنين كسان‌

امام عليه السلام در اين گفتار پرمعناى خود به چهار جمله اشاره مى‌كند و آن را مايه خوشبختى انسان مى‌داند كه جمله سوم و چهارم آن با حكمت 43 مشترك است.

در جمله اول و دوم مى‌فرمايد: «خوشا به حال كسى كه (پيوسته) به ياد معاد باشد و براى روز حساب عمل كند»؛

(طُوبَى لِمَنْ ذَكَرَ الْمَعَادَ، وَعَمِلَ لِلْحِسَابِ)

. هنگامى كه واژه معاد گفته مى‌شود دنيايى در برابر انسان مجسم مى‌گردد كه در آن موازين سنجش اعمال برپاست و نامه‌هاى اعمال به دست افراد است؛ گروهى (نيكوكاران) به دست راست و گروهى (بدكاران) به دست چپ؛ همان نامه عملى كه‌ « «لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلّا أَحْصَاهَا»؛ هيچ عمل كوچك و بزرگى از صاحب آن سر نزده مگر اين‌كه در آن احصا شده است» [1] همه از سرنوشت خود نگرانند و اضطراب بر همه حاكم است. تمام اعضاى بدن انسان در آن دادگاه بزرگ گواه بر اعمال او هستند و نيازى به گواهى فرشتگان ثبت اعمال نيست، هرچند آنها نيز گواهى مى‌دهند.

آن‌كس كه چنين دادگاهى را باور داشته باشد و به ياد آن بيفتد به يقين به سراغ گناه و ظلم و فساد نمى‌رود، زيرا چنين ايمانى انگيزه عمل است؛ عملى پاك و خالى از هرگونه آلودگى و اگر لغزشى از او سر زند به زودى توبه مى‌كند و به‌

[1]. كهف، آيه 49.