شرح و تفسير افراط و تفريط ممنوع!

امام عليه السلام در اين سخن كوتاه و پرمعنا دعوت به اعتدال در بذل و بخشش‌هاى مالى مى‌كند و مى‌فرمايد: «سخاوتمند باش و در اين راه اسراف مكن و در زندگى حساب‌گر باش و سخت‌گير مباش»؛

(كُنْ سَمْحاً وَلَا تَكُنْ مُبَذِّراً، وَكُنْ مُقَدِّراً وَلَا تَكُنْ مُقَتِّراً)

. مى‌دانيم بسيارى از علماى اخلاق اسلامى، تمام فضايل اخلاقى را حد وسط در ميان افراط و تفريط مى‌دانند. اين مسئله هرچند عموميت ندارد؛ ولى در مورد بسيارى از صفات از جمله فضيلت سخاوت صادق است كه در ميان دو صفت رذيله قرار گرفته: اسراف و تبذير، و بخل و تقتير.

مُبذّر از ماده «تبذير» از ريشه «بذر» (بر وزن نذر) در اصل به معناى پاشيدن دانه است؛ ولى چون اين واژه در مورد اموال به كار رود به كار كسانى اطلاق مى‌شود كه اموال خود را به صورت نادرست مصرف كرده و آن را حيف و ميل مى‌كنند. معادل آن در فارسى امروز ريخت و پاش است و تفاوت آن با اسراف اين است كه اسراف مصرف بى‌رويه و تبذير اتلاف بى‌رويه است. البته اين در صورتى است كه اين دو واژه در مقابل هم قرار گيرند؛ ولى هرگاه جداگانه استعمال شوند ممكن است مفهوم عامى داشته باشند.

«مُقتِّر» از ماده «تقتير» در اصل به معناى تنگ گرفتن است و هنگامى كه در