15 و قال عليه‌السلام مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَبُ.

امام عليه السلام فرمود:

هر شخص گرفتارى را نمى‌توان سرزنش كرد (چه بسا بى‌تقصير باشد). [1]

[1]. سند گفتار حكيمانه:

ابن ابى‌الحديد در شرح نهج‌البلاغه خود مى‌گويد: امام اين سخن را به «سعد بن ابى وقاص»، «محمد بن مسلمه»، «اسامة بن زيد» و «عبداللَّه بن عمر» فرمود در آن زمان كه آنها از همراهى امام براى جنگ با شورشيان جمل امتناع كردند. (و اين نشان مى‌دهد كه ابن ابى‌الحديد آن را از جاى ديگرى گرفته است). اضافه بر اين مرحوم شيخ مفيد در كتاب خود به نام الجَمل از كتاب جمل ابى مخنف (متوفاى 175) داستان مفصلى نقل مى‌كند كه چون على عليه السلام مى‌خواست به سوى بصره براى خاموش كردن آتش فتنه طلحه و زبير حركت كند باخبر شد كه سه نفر فوق با اين‌كه با امام بيعت كرده بودند حاضر به همراهى امام در اين مسير نشدند. (ولى در بعضى از روايات آمده است كه هيچ يك از اين سه نفر با امام بيعت نكردند) امام عليه السلام فرمود: من شما را مجبور نمى‌كنم كه با من بياييد ولى مگر با من بيعت نكرده‌ايد؟ گفتند: بيعت كرده‌ايم. فرمود: پس چرا همراه من نمى‌آييد؟ هر كدام از آنها عذرى براى خود بيان كردند (عذرهايى ناموجه) امام در اينجا فرمود: «لَيْسَ كُلُّ مَفْتُونٍ يُعاتَبُ؛ هر شخص گرفتارى را نبايد سرزنش كرد». سپس فرمود: برگرديد خداوند مرا از شما بى‌نياز خواهد ساخت. جمع ديگرى نيز اين جمله حكمت آميز را در كتاب‌هاى خود از امام عليه السلام نقل كرده‌اند. (مصادر نهج‌البلاغه، ج 4، ص 16 با تلخيص).