شرح و تفسير در همه چيز حتى نماز اعتدال را رعايت كن‌

امام عليه السلام در اين بخش از عهدنامه دو دستور مهم به مالك در مورد عبادات مى‌دهد:

دستور اوّل درباره عبادت‌هاى خصوصى است كه انسان تنها با خدا راز و نياز مى‌كند مخصوصاً در دل شب‌ها و در آن زمان كه چشم گروهى در خواب است.

مى‌فرمايد: «از جمله امورى كه بايد آن را به جهت خلوص دينت براى خدا انجام دهى اقامه فرائضى است كه مخصوص ذات پاك اوست»؛

(وَلْيَكُنْ فِي خَاصَّةِ مَا تُخْلِصُ بِهِ لِلَّهِ دِينَكَ، إِقَامَةُ فَرَائِضِهِ الَّتِي هِيَ لَهُ خَاصَّةً)

. اشاره به اينكه مبادا تصور كنى انجام وظايف زمامدارى مخصوصاً خدمت به نيازمندان مى‌تواند مانع از عبادات و اقامه فرائض گردد كه هر يك از اين دو جاى مخصوص خود را دارد و هيچ كدام نمى‌تواند جانشين ديگرى شود.

به دنبال آن تأكيد بيشترى كرده مى‌فرمايد: «بنابراين از نيروى بدنى خود را در شب و روز در اختيار فرمان خدا بگذار و آنچه را موجب تقرب تو به خداوند مى‌شود به طور كامل و بى‌نقص به انجام رسان، هرچند موجب خستگى فراوان جسمى تو شود»؛

(فَأَعْطِ اللَّهَ مِنْ بَدَنِكَ فِي لَيْلِكَ وَنَهَارِكَ، وَوَفِّ مَا تَقَرَّبْتَ بِهِ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِكَ كَامِلًا غَيْرَ مَثْلُومٍ وَلَا مَنْقُوصٍ بَالِغاً مِنْ بَدَنِكَ مَا بَلَغَ)

. بنابراين زمامدار هرچند در تمام اوقات به تدبير امور كشور مشغول است؛ ولى بايد بخشى از اوقات شبانه روز خود را براى راز و نياز با خدا بگذارد و عبادات را به طور كامل انجام دهد، هر چند جمع ميان آن و انجام وظايف زمامدارى بر او سنگين باشد چرا كه اين عبادات و راز نيازها و مناجات‌هاى با خداست كه به او نيرو و توان مى‌بخشد و قصد او را در خدمت خالص مى‌كند.

تعبير

«غَيْرَ مَثْلُومٍ»

با توجّه به اينكه «ثُلْمَة» در اصل به معناى شكاف‌